Bạn có bao giờ tưởng tượng đến việc có thể nhận được tất cả lợi ích quý giá của giấc mơ, từ chữa lành cảm xúc, củng cố trí nhớ đến bùng nổ sáng tạo, mà không cần phải chìm vào giấc ngủ? Một hướng nghiên cứu khoa học mới đầy táo bạo đang hé lộ khả năng biến điều tưởng chừng viễn tưởng này thành hiện thực, thông qua việc sử dụng một số chất thức thần (psychedelics) để mô phỏng trạng thái mơ ngay cả khi chúng ta đang tỉnh táo.
Giấc mơ từ lâu đã được công nhận là một quá trình sinh học thiết yếu. Nó không chỉ giúp chúng ta điều hòa cảm xúc, xử lý ký ức, loại bỏ độc tố não bộ mà còn tăng cường sự linh hoạt tinh thần và ổn định tâm trạng. Tuy nhiên, trong guồng quay cuộc sống hiện đại, chất lượng giấc ngủ ngày càng bị ảnh hưởng, khiến các nhà khoa học đặt câu hỏi: liệu có cách nào "thu hoạch" lợi ích của giấc mơ mà không cần ngủ?
Câu trả lời có thể nằm ở các nghiên cứu về chất thức thần như LSD, psilocybin (trong "nấm ma thuật") hay DMT (trong chế phẩm hướng thần Ayahuasca). Các nghiên cứu gần đây cho thấy những chất này dường như có khả năng kích hoạt các vùng não hoạt động tương tự như khi chúng ta đang trong giấc ngủ REM (giấc ngủ mắt chuyển động nhanh).
Chúng tạo ra những hình ảnh sống động, sự giải phóng cảm xúc mạnh mẽ và thay đổi nhận thức, được coi là những dấu hiệu đặc trưng của trạng thái mơ. Một nghiên cứu năm 2017 đã chứng minh LSD và psilocybin tạo ra cảm giác giống mơ khi tỉnh táo. Nghiên cứu mới hơn vào tháng 4/2024 còn phát hiện việc dùng vi liều LSD thậm chí còn giúp ngủ sâu hơn và có nhiều thời gian REM hơn vào đêm sau đó. Các thí nghiệm trên động vật với DMT cũng cho kết quả tương tự.
Tiềm năng của khám phá này là rất lớn, đặc biệt trong lĩnh vực trị liệu tâm lý. Các nhà khoa học tin rằng việc tạo ra trạng thái "mơ khi tỉnh" bằng chất thức thần có thể mở ra hướng đi mới trong điều trị PTSD (rối loạn căng thẳng sau sang chấn), lo âu và trầm cảm. Bằng cách kích hoạt các mạch cảm xúc tương tự như trong giấc ngủ REM, liệu pháp này có thể giúp bệnh nhân đối mặt, xử lý các tổn thương tâm lý hoặc tái cấu trúc những suy nghĩ tiêu cực một cách hiệu quả hơn, mà không cần chờ đến giấc ngủ tự nhiên.
Tuy nhiên, các nhà khoa học cũng nhấn mạnh sự thận trọng tối đa. Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong nhiều chức năng sinh học khác ngoài việc tạo ra giấc mơ, như sửa chữa tế bào và thanh lọc độc tố thần kinh – những điều mà trạng thái "mơ khi tỉnh" có thể không thay thế được.
Hơn nữa, việc sử dụng chất thức thần luôn đi kèm với nguy cơ tác dụng phụ, kết quả không ổn định và khả năng gặp phải những "trải nghiệm xấu" (bad trips). Việc tái tạo chính xác và an toàn chu trình REM tự nhiên bằng phương pháp nhân tạo vẫn là một thách thức lớn.
Nghiên cứu về trạng thái "mơ khi tỉnh" bằng chất thức thần mới chỉ ở giai đoạn đầu, mở ra một chân trời khoa học hấp dẫn nhưng cũng đầy rẫy những câu hỏi cần giải đáp và đòi hỏi sự cẩn trọng cao độ.
CÙNG CHUYÊN MỤC
