Tia sét "megaflash" kéo dài 829 km từ phía đông Texas qua Oklahoma, Arkansas, Kansas đến gần Kansas City, Missouri trong 7 giây, đánh bại kỷ lục trước đó là 768 km. Tia sét này xảy ra vào ngày 22/10/2017, nhưng quá dài để có thể đo lường đầy đủ bằng cảm biến mặt đất vào thời điểm đó. Hiện nay, nghiên cứu mới công bố hôm 31/7 trên tạp chí Bulletin of the American Meteorological Society sử dụng dữ liệu từ vệ tinh địa tĩnh giúp xác định phạm vi khổng lồ của tia sét.
Các nhà nghiên cứu phát hiện tia sét megaflash phá kỷ lục khi đánh giá lại dữ liệu vệ tinh bằng phương pháp tính toán mới. Dữ liệu từ vệ tinh cũng cung cấp nhiều chi tiết hơn những quan sát trước đây, cho phép nhà khoa học xác định tia sét megaflash riêng lẻ trong cơn bão đã qua.
Tất cả sét đều là sự phóng điện giống sốc tĩnh điện nhưng ở quy mô lớn hơn. Trong cơn giông, các hạt băng và nước va chạm và trao đổi electron, dẫn tới tích tụ điện tích. Sét xảy ra khi điện tích đó quá mạnh để khí quyển có thể giữ lại và phóng điện dưới dạng tia sét qua đám mây hoặc xuống mặt đất. Hầu hết sét đánh xuống trong phạm vi 16 km quanh cơn bão nơi nó hình thành. Khi đi xa hơn 96 km, nó được coi là sét megaflash.
Michael Peterson, tác giả chính của bài báo ở Trung tâm Nghiên cứu Bão mạnh thuộc Viện Công nghệ Georgia, cho biết sét megaflash có xu hướng hình thành ở phần yếu hơn bên ngoài của hệ thống bão, không phải ở lõi mạnh mà phần lớn mọi người liên tưởng đến sét, và thường sau khi cơn bão đã di chuyển.
Tia sét phá kỷ lục năm 2017 theo cùng mô hình đó, len lỏi qua các lớp mây rộng lớn theo sau đợt không khí lạnh qua miền nam vùng Great Plains. Những đám mây dạng tấm, trải dài từ Texas đến Kansas City, tạo thành một lớp nông có thể dễ dàng dẫn điện, tạo điều kiện lý tưởng cho sét di chuyển hàng trăm km theo phương ngang.
Khi sét megaflash di chuyển qua đám mây, nó có thể phóng ra nhiều tia sét đánh xuống mặt đất. Sét megaflash rất hiếm, có chưa đến 1% cơn giông tạo ra chúng. Các cơn bão tạo ra sét megaflash cũng thường tồn tại lâu trên phạm vi rộng lớn, bao phủ hàng nghìn km vuông. Theo Peterson, sự rộng lớn đó là yếu tố then chốt, có khả năng là "động lực chính" của sét megaflash, vì cơn bão nhỏ hơn không thể hỗ trợ di chuyển ngang nhiều như vậy.
Tia sét megaflash năm 2017 là tia sét dài nhất từng được xác nhận, vượt qua tia sét dài 768 km vào tháng 4/2020, nhưng các nhà khoa học dự đoán nó sẽ không giữ danh hiệu lâu. Thiết bị lập bản đồ sét dựa trên vệ tinh giúp phát hiện tia sét này chỉ mới hoạt động khoảng 10 năm và còn rất nhiều dữ liệu để phân tích. Những công cụ được sử dụng để theo dõi sự kiện cực đoan như tia sét từ Texas đến Missouri đang mở ra chân trời mới trong nghiên cứu về sét.
Dù sét megaflash rất hiếm, rủi ro gắn liền với chúng rất lớn. Peterson cho biết chúng đại diện cho trường hợp sét tồi tệ nhất là sự phóng điện mạnh có khả năng gây cháy rừng hoặc thiệt hại ở xa lõi của cơn bão. Nhiều trường hợp bị thương do sét xảy ra do mọi người đánh giá thấp khoảng cách một tia sét có thể di chuyển từ cơn bão và thời gian nguy hiểm kéo dài.
CÙNG CHUYÊN MỤC
