Hãy tưởng tượng một thế giới nơi công nghệ không phải là thứ gì đó mới lạ, mà là không khí để hít thở. Đó chính là tuổi thơ của Gen Alpha, những đứa trẻ sinh từ năm 2010 đến 2025. Họ được sinh ra và lớn lên trong một kỷ nguyên số toàn diện, biến những đứa trẻ này thành những người am hiểu công nghệ một cách bẩm sinh, cực kỳ linh hoạt và đa dạng. Và cách mạng xã hội tác động, ảnh hưởng đến Gen Alpha cũng khác hoàn toàn so với Gen Z hay Gen Y.
Những ngón tay lướt từ khi còn bập bẹ: Mạng xã hội là sân chơi đầu đời
Thế hệ Alpha thành thạo công nghệ cầm tay ở độ tuổi cực kỳ nhỏ. Thống kê ở Mỹ cho thấy, 40% trẻ em có máy tính bảng khi lên 2 tuổi, con số này tăng lên 58% khi lên 4 tuổi và gần một phần tư trẻ em sở hữu điện thoại di động cá nhân khi lên 8 tuổi. Việc tiếp xúc sớm này đồng nghĩa với việc trẻ tham gia vào các nền tảng mạng xã hội từ rất sớm, phát triển những sở thích riêng biệt đối với một số ứng dụng nhất định.
Thế hệ Alpha đặc biệt mê mẩn những nội dung ngắn, giật gân và dễ gây chú ý. YouTube là "ngôi vương" trong các ứng dụng video của thế hệ này, nơi trẻ dành trung bình 84 phút mỗi ngày để "ngấu nghiến" đủ loại nội dung từ giải trí đến học tập. Không kém cạnh, TikTok cũng là một "ông lớn" khác với những video ngắn đầy cuốn hút. Dù YouTube và TikTok đều có quy định độ tuổi tối thiểu là 13, nhưng một nghiên cứu năm 2025 chỉ ra rằng hơn hai phần ba (68%) người dùng mạng xã hội ở độ tuổi 11-12 đã có tài khoản TikTok. Rõ ràng, các "anh chị" Alpha lớn tuổi hơn luôn có cách "lách luật".
Ảnh minh họa
Cũng chính vì việc nằm lòng các nội dung video, thế hệ Alpha dành một sự tin tưởng và ngưỡng mộ đặc biệt cho những người sáng tạo nội dung (creator) và người có ảnh hưởng (influencer) trên mạng xã hội. Thật đáng kinh ngạc khi gần một nửa số trẻ Alpha nói rằng mình tin tưởng lời khuyên mua sắm từ influencer yêu thích ngang ngửa với lời khuyên từ chính gia đình mình. Chúng không còn dùng Google nhiều nữa, vì mạng xã hội giờ đây đã trở thành thư viện thông tin của thế hệ mới.
Ngoài ra, thế giới game trực tuyến cũng là một sân chơi không thể thiếu. Roblox đặc biệt được ưa chuộng, nơi những đứa trẻ Alpha có thể thỏa sức sáng tạo thế giới ảo riêng và tương tác với bạn bè.
Hai mặt của màn hình: Cơ hội học hỏi không giới hạn và những thách thức cần đối mặt
Những số liệu về thói quen "sống ảo" của thế hệ Alpha quả thật đáng để chúng ta phải suy ngẫm: hơn 36 triệu trẻ em (0-11 tuổi) là người dùng internet thường xuyên vào năm 2024, nhiều hơn 11,6 triệu so với thanh thiếu niên (12-17 tuổi).
Gần hai phần ba trẻ Alpha từ 8-10 tuổi dành tới 4 giờ mỗi ngày trên mạng xã hội. Ước tính 64% trẻ từ 8-12 tuổi dùng YouTube và TikTok mỗi ngày. Hơn 30% trẻ Alpha xem YouTube và YouTube Shorts hơn 2 giờ mỗi ngày. Thời gian chơi game của trẻ dưới 9 tuổi đã tăng 65% từ 2020-2024 (từ 23 lên 38 phút/ngày). Hơn một nửa (51%) trẻ từ 0-8 tuổi có máy tính bảng hoặc điện thoại riêng, và khoảng 20% trong số này dùng thiết bị di động để ru ngủ, trong bữa ăn hoặc để điều chỉnh cảm xúc.
Lưu ý, đây là những số liệu thống kê tại Mỹ nhưng có thể đó là bức tranh chung trên toàn cầu.
Những con số này làm dấy lên một câu hỏi lớn: Liệu thế hệ Alpha có đang bị nghiện công nghệ? Khi hơn 8/10 phụ huynh cho biết con cái họ sử dụng thiết bị di động 7-8 tiếng mỗi ngày. Một nghiên cứu gần đây trên 10.000 thanh thiếu niên (11-15 tuổi) chỉ ra rằng một phần tư trong số đó có dấu hiệu phụ thuộc mạng xã hội, dùng ứng dụng để "quên sầu" và luôn nghĩ về chúng.
Việc quen với nội dung video ngắn, "nhấp nháy" liên tục cũng khiến thế hệ Alpha đối mặt với nguy cơ giảm khả năng tập trung. Chúng dễ mất hứng thú với những hoạt động không liên quan đến màn hình, điều này có thể ảnh hưởng đến hành vi trong lớp học và khả năng ghi nhớ. Nhiều nghiên cứu cũng đã chỉ ra mối liên hệ giữa việc sử dụng mạng xã hội sớm ở tuổi vị thành niên với các vấn đề sức khỏe tâm thần và hành vi như ADHD, hành vi gây rối và trầm cảm.
Ảnh minh họa
Nỗi lo của cha mẹ và những giải pháp phía trước
Phụ huynh của thế hệ Alpha cũng không khỏi trăn trở. Một báo cáo năm 2025 cho thấy ít nhất 3/4 phụ huynh có con dưới 9 tuổi lo lắng về: thời gian sử dụng màn hình quá mức (80%) và tác động đến khả năng tập trung (79%); nội dung không phù hợp (khiêu dâm 76%, bạo lực 75%); ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần (75%); và bắt nạt trực tuyến (74%).
Xu hướng "Sephora Kids" từng nổi lên đầu năm nay trên TikTok – khi những đứa trẻ nhỏ đổ xô vào các cửa hàng mỹ phẩm, sử dụng tùy tiện các sản phẩm mẫu và thậm chí mua những sản phẩm chống lão hóa không cần thiết – là một minh chứng rõ ràng về việc các xu hướng trên mạng xã hội và tiêu chuẩn sắc đẹp phi thực tế đang tác động mạnh mẽ đến thế hệ Alpha. Điều này cho thấy sự lan truyền thông tin sai lệch từ những người có ảnh hưởng không chuyên và nguy cơ hình thành sự bất an về ngoại hình từ rất sớm.
Ảnh minh họa
Tuy nhiên, không phải mọi thứ đều là tiêu cực. Nhiều phụ huynh (75%) cũng rất hào hứng khi con cái họ có thể học hỏi những điều mới từ màn hình. Hơn 2/3 coi trọng việc trẻ được khám phá sở thích mới (72%), chứng kiến những thông điệp tích cực (72%) và kết nối với bạn bè, gia đình (71%). Mạng xã hội rõ ràng đã đem lại một thế giới đầy rộng mở và phong phú cho Gen Alpha khám phá.
Giai đoạn đầu tuổi vị thành niên là cực kỳ quan trọng, là lúc não bộ phát triển mạnh mẽ và cơ thể trải qua nhiều thay đổi. Điều gì xảy ra trong giai đoạn này có thể để lại hậu quả lâu dài.
Thế hệ Alpha sẽ phải học cách điều hướng giữa những lợi ích và cạm bẫy của một thế giới hoàn toàn kỹ thuật số. Công nghệ giáo dục và học tập từ xa mở ra cánh cửa kiến thức vô tận, cho phép họ tiếp cận thông tin không giới hạn, khám phá thế giới rộng lớn hơn, và phát triển tư duy sáng tạo theo những cách mà các thế hệ trước không thể tưởng tượng.
Tuy nhiên, cha mẹ và những người lớn khác nên đặt ra ranh giới rõ ràng về thời gian sử dụng màn hình và mạng xã hội để bảo vệ sức khỏe tinh thần và sự phát triển xã hội của trẻ. Việc hướng dẫn chủ động sẽ giúp thế hệ Alpha xây dựng những thói quen kỹ thuật số lành mạnh. Các chuyên gia gợi ý nên tập trung vào việc tạo ra môi trường tích cực, nơi trẻ em có thể học hỏi các kỹ năng xã hội - cảm xúc khi tương tác với công nghệ.
Khi thế hệ Alpha trưởng thành, họ sẽ mang theo những góc nhìn và trải nghiệm độc đáo của mình. Với sự hỗ trợ đầy đủ và nguồn lực cần thiết để phát triển, chúng ta có thể tin rằng Gen Alpha sẽ tạo ra những đóng góp đáng kể cho mọi mặt của đời sống.
Nguồn: AECF, Fortune
CÙNG CHUYÊN MỤC
