Nhiều bộ manga đình đám bất ngờ bị cấm tại trường học ở Canada, gây tranh cãi dữ dội trong cộng đồng độc giả.
Khi manga không còn an toàn tại thư viện
Làn sóng siết chặt nội dung truyện tranh tại các trường học đang lan rộng tới Canada. Trong một động thái gây tranh cãi mới đây, chính quyền tỉnh Alberta đã công bố danh sách hàng trăm đầu sách — bao gồm nhiều manga nổi tiếng — dự kiến bị loại bỏ hoàn toàn khỏi thư viện và môi trường học đường. Lý do? Những tác phẩm này bị cho là có “nội dung không phù hợp” với học sinh từ bậc mẫu giáo đến lớp 12.
Danh sách đen: Từ “Berserk” đến “Trigun”, những cái tên đình đám bị gọi tên
Theo thông tin từ Hội đồng Trường Công lập Edmonton (EPSB), danh sách tạm thời bao gồm 226 đầu sách, trong đó đáng chú ý là 3 tựa manga nổi tiếng:
- Berserk (Kentaro Miura, tập 3): Được đánh giá là một trong những manga đen tối và sâu sắc nhất lịch sử, nhưng cũng nổi tiếng vì các cảnh bạo lực và nhạy cảm.
- Black Bird (Kanoko Sakurakoji, nhiều tập): Một shoujo manga có yếu tố tình cảm xen lẫn yếu tố siêu nhiên, bị cho là có nội dung gợi cảm.
- Trigun Maximum (Yasuhiro Nightow, tập 12): Series hành động – viễn tưởng kinh điển với nhiều cảnh đấu súng và triết lý nhân văn.
Đây chỉ là ba cái tên nổi bật trong danh sách dài hơn 200 đầu sách, nhưng việc chúng bị liệt kê cho thấy quy mô và mức độ nghiêm ngặt của đợt rà soát này.
Lý do cấm: “Bảo vệ học sinh” hay “đặt rào kiểm duyệt”?
Quy định này bắt nguồn từ lệnh số #030/2025, do Bộ trưởng Giáo dục Demetrios Nicolaides ban hành vào tháng 7/2025. Theo đó, mọi tài liệu có hình ảnh hoặc nội dung miêu tả hành vi tình dục sẽ bị loại bỏ khỏi phạm vi tiếp cận của học sinh. Chính sách áp dụng cho hơn 120.000 học sinh trong hệ thống giáo dục Edmonton và có thể mở rộng ra gần 800.000 học sinh trên toàn tỉnh Alberta.
Phía chính quyền khẳng định đây là một bước đi cần thiết nhằm “bảo vệ trẻ em khỏi nội dung không phù hợp”, đặc biệt trong bối cảnh số lượng đầu sách đa dạng và khó kiểm soát.
Phản ứng trái chiều: Tự do học thuật đang bị đe dọa?
Quyết định này ngay lập tức vấp phải phản ứng dữ dội từ giới học giả, giáo viên và phụ huynh, cho rằng đây là một hình thức kiểm duyệt quá mức, có thể tước đi cơ hội tiếp cận với các tác phẩm có giá trị văn hóa – nghệ thuật.
Một giáo viên tại Edmonton chia sẻ:
“Berserk không chỉ là truyện tranh. Nó là một tác phẩm triết học đậm chất nhân văn. Việc cấm nó vì một vài cảnh không phù hợp là đang đánh giá sai mục đích giáo dục.”
Trong khi đó, các tổ chức bảo vệ tự do ngôn luận tại Canada đang xem xét khởi kiện hoặc vận động sửa đổi lệnh cấm, cho rằng quy định hiện tại quá chung chung, thiếu sự phân tích về ngữ cảnh và mục đích nghệ thuật.
Bức tranh toàn cảnh: Cơn bão cấm truyện lan rộng từ Mỹ sang Canada
Sự việc tại Alberta diễn ra chỉ sau vài tháng khi bang Tennessee (Mỹ) cũng từng gây xôn xao với việc cấm truyện “Maus” khỏi chương trình giảng dạy. Xu hướng này đang đặt ra câu hỏi lớn: Giới hạn của việc bảo vệ trẻ em ở đâu, và khi nào thì nó trở thành một hình thức đàn áp sáng tạo?
Nhiều chuyên gia văn hóa lo ngại nếu không có ranh giới rõ ràng, mọi thể loại truyện tranh – đặc biệt là manga – đều có thể trở thành mục tiêu kế tiếp. Từ những câu chuyện siêu nhiên, hành động cho tới các tác phẩm có chiều sâu tâm lý, tất cả đều có thể bị xếp vào “danh sách đen”.
Đọc sách cũng cần… được phép?
Việc kiểm soát nội dung học đường là điều cần thiết, nhưng việc cấm sách hàng loạt mà không phân tích kỹ lưỡng rất dễ dẫn đến hệ lụy lâu dài: làm nghèo đi đời sống học thuật, triệt tiêu tư duy phản biện và giới hạn khả năng tiếp cận văn hóa của thế hệ trẻ.
Cộng đồng manga toàn cầu – trong đó có Việt Nam – chắc chắn cũng cần theo dõi sát sao diễn biến này. Bởi nếu Canada – quốc gia vốn cởi mở với văn hóa đa sắc tộc – bắt đầu siết chặt manga, liệu làn sóng kiểm duyệt sẽ lan đến đâu trong tương lai?
CÙNG CHUYÊN MỤC
