Khi một người qua đời, họ để lại những kỷ vật, tài sản cá nhân, nhưng còn ký ức – những trải nghiệm sống đã từng định hình con người họ? Liệu chúng ta có thể truy xuất và tái hiện ký ức từ não của một người đã chết? Đây là câu hỏi lớn mà các nhà khoa học thần kinh vẫn đang tìm cách trả lời, mặc dù con đường đạt được điều này còn rất xa vời.
một kết xuất 3D của bộ não vỡ ra thành những mảnh nhỏNếu một người đã chết, chúng ta có thể lấy lại ký ức của họ không?
Ký ức và cách chúng được lưu trữ trong não
Theo nhà thần kinh học Don Arnold từ Đại học Nam California, ký ức được mã hóa bởi các nhóm tế bào thần kinh, gọi là engram. Đây là những dấu vết vật lý để lưu trữ ký ức trong não. Các engram này có thể nằm ở nhiều vùng khác nhau trong não, tùy thuộc vào loại ký ức. Chẳng hạn, ký ức ngắn hạn và dài hạn thường hình thành trong hồi hải mã, trong khi cảm xúc hoặc chi tiết cảm giác lại được lưu trữ ở các khu vực khác như thùy đỉnh hoặc vỏ não cảm giác.
Điều này đồng nghĩa với việc ký ức không tồn tại ở một nơi duy nhất trong não mà được phân tán khắp nơi. Khi một ký ức được kích hoạt, nó tạo ra một chuỗi các tín hiệu điện hóa di chuyển qua các khớp thần kinh (khoảng trống giữa các tế bào thần kinh) để tái hiện lại trải nghiệm.
Khó khăn trong việc khôi phục ký ức từ người đã khuất
Hiện tại, việc xác định chính xác các engram trong não người là một thách thức cực kỳ lớn. Trong một nghiên cứu năm 2012 đăng trên tạp chí Nature , các nhà khoa học đã xác định được engram liên quan đến ký ức về nỗi sợ hãi ở chuột. Tuy nhiên, ở con người, điều này phức tạp hơn nhiều.
Don Arnold giải thích rằng ngay cả khi chúng ta có thể xác định được các engram, điều đó không đảm bảo khả năng tái tạo ký ức. Engram chỉ là nơi lưu trữ ký ức chứ không phải bản thân ký ức. Để tái hiện trải nghiệm, cần hiểu toàn bộ mạng lưới kết nối giữa các tế bào thần kinh và cách chúng hoạt động cùng nhau, tuy nhiên điều này hiện vượt quá khả năng của khoa học hiện đại.
Hơn nữa, ký ức của con người không phải là một bản ghi tĩnh giống như tệp tin trên ổ cứng. Chúng là những thực thể động, có khả năng thay đổi theo thời gian và được định hình bởi cảm xúc, nhận thức và quan điểm cá nhân.
Trí nhớ: Hình thành từ những mảnh ghép
Charan Ranganath, giám đốc chương trình Trí nhớ và Độ dẻo tại Đại học California, Davis, chỉ ra rằng ký ức của con người thường là những mảnh ghép nhỏ của sự kiện, thay vì một bản sao hoàn chỉnh. Bộ não sử dụng các mảnh ghép này kết hợp với kiến thức hiện tại để tái tạo ký ức.
Ví dụ, một người có thể nhớ rằng họ đã ăn bánh sô cô la trong bữa tiệc sinh nhật lần thứ năm, nhưng không thể nhớ ai đã tham dự hoặc thời tiết lúc đó ra sao. Điều này là do bộ não ưu tiên lưu trữ những chi tiết quan trọng hoặc có ý nghĩa cá nhân, trong khi các chi tiết khác có thể bị lãng quên.
Tương lai của việc tái hiện ký ức
Để thực sự tái hiện ký ức từ não người đã khuất, các nhà khoa học cần xây dựng một mô hình hoàn chỉnh về hoạt động của não bộ con người – điều hiện nay chưa thể thực hiện. Thậm chí, nếu có một mô hình mạng nơ-ron phức tạp, điều đó vẫn chưa đủ. Việc tái hiện ký ức cần một quá trình quét não liên tục trong suốt cuộc đời của một người để ghi lại mọi sự kiện mà họ đã trải qua.
Nhưng giả thuyết này cũng đặt ra một câu hỏi triết học sâu sắc: Liệu ký ức có thể tái hiện chính xác như nó đã xảy ra hay không? Ranganath lập luận rằng ký ức của chúng ta không chỉ là những sự kiện đơn giản. Chúng được thấm nhuần ý nghĩa và cảm xúc, phản ánh cách chúng ta hiểu và diễn giải quá khứ thay vì tái hiện nó một cách trung thực.
Ông nói: “Chúng ta không phát lại quá khứ, mà chỉ tưởng tượng quá khứ có thể như thế nào.” Điều này đồng nghĩa với việc, ngay cả khi công nghệ phát triển đủ mạnh để truy xuất ký ức, những gì chúng ta thu được có thể không phải là hình ảnh chân thực của ký ức, mà là một phiên bản được định hình bởi trí tưởng tượng và sự chủ quan.
Ký ức: Một phần không thể tái tạo
Những tiến bộ trong khoa học thần kinh đã giúp chúng ta hiểu sâu hơn về cách ký ức được hình thành và lưu trữ, nhưng chúng cũng nhấn mạnh những giới hạn của con người trong việc tái hiện lại quá khứ. Cho đến nay, ký ức của một người vẫn là một phần không thể tái tạo, và chúng sẽ biến mất mãi mãi khi người đó qua đời.
Mặc dù tương lai có thể mang đến những đột phá mới, hiện tại, mỗi ký ức vẫn là duy nhất và chỉ tồn tại trong tâm trí của người đã trải nghiệm nó. Điều này nhắc nhở chúng ta về giá trị của việc trân trọng từng khoảnh khắc trong cuộc sống, bởi vì một khi chúng đã qua đi, chúng chỉ có thể sống mãi trong trái tim và tâm trí của chúng ta.
CÙNG CHUYÊN MỤC
