Loài cá "xâm lược" các vùng nước ở Canada và Mỹ
Vào những năm 1970, người Mỹ đưa một loài cá gốc châu Á vào các trang trại nuôi cá ở miền Nam nước này. Đó chính là cá chép châu Á. Ban đầu, các chủ trang trại định dùng cá chép để làm sạch các ao, đầm nuôi cá tra cũng như giúp chúng khoẻ mạnh hơn. Bởi cá chép là loài có thói quen ăn lọc (một kiểu ăn thức ăn thông qua việc lọc các hạt vật chất và thực phẩm trôi từ nước bằng cách há miệng thật lớn). Đây cũng là phương pháp lọc nước lý tưởng cho các ao, đầm nuôi cá lúc bấy giờ.
Năm 1970, người Mỹ đã nhập loài cá gốc châu Á vào các trang trại với mục đích cải tạo nguồn nước. (Ảnh: NYTimes)
Cá chép châu Á (Asian carp) là tên gọi thông dụng trong tiếng Anh chỉ về các loài cá chép phổ biến sinh sống và được nuôi nhiều ở các vùng thuộc châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Triều Tiên, Việt Nam. Chúng là một nguồn thực phẩm thông dụng trong bữa ăn hàng ngày của cư dân vùng này, được nuôi với sản lượng lớn nhất thế giới.
Tuy nhiên, sau đó một trận lũ lụt xảy ra, hai loài cá chép là đầu to và bạc đã thoát ra theo dòng nước lũ và "chuyển hộ khẩu" tới lưu vực sông Mississippi. Lúc đó, người dân cho rằng những loài cá chép này có thể dùng làm thực phẩm.
Loài cá được nhập vào Mỹ thời điểm đó là cá chép châu Á. (Ảnh: NYTimes)
Năm 1994, một trận lũ lụt hoành hành ở bang Illinois. Khi nước rút, người ta bàng hoàng nhận ra số lượng cá chép châu Á chết nhiều gấp 9 lần các loài cá địa phương. Lúc này, nhiều người đặt câu hỏi rằng làm thế nào cá chép châu Á có thể di cư xa đến như vậy.
Năm 2002, "cơn ác mộng" của các nhà chức trách nước Mỹ đã chính thức bắt đầu khi cá chép châu Á phát triển quá nhanh và chúng đã phá hủy nghiêm trọng môi trường sống của các loài thủy sinh địa phương. Cá chép châu Á được biết đến là một loài cá thích nghi rất tốt với môi trường mới. Ngoài việc bơi khỏe và tránh lưới rất tốt, chúng còn là loài ăn tạp, có thể ăn lượng thức ăn lên đến 40% trọng lượng cơ thể. Với chiều dài thường từ 50-90 cm, có thể nặng hơn 50 kg, cá chép châu Á tiêu tốn lượng thức ăn lớn bao gồm cả các loài thủy sinh khác. Chúng đã tiêu diệt nhiều giống cá địa phương trên đường di chuyển, phá hủy hệ sinh thái nơi nó sống. Mỗi con cá chép châu Á có thể đẻ đến 2 triệu trứng cho một lần sinh sản, nên loài cá này phát triển rất nhanh, thành những đàn lớn hàng trăm con. Để ngăn chặn loài cá này xâm lấn vào hồ Michigan, họ đã dựng hàng rào điện tử đầu tiên ở hồ này. Sau đó, hai hàng rào nữa được bổ sung vào năm 2009 và 2011.
Loài cá chép châu Á đã nhanh chóng xâm lấn nhiều vùng của Mỹ và chúng thậm chí còn kéo đến tận Canada. (Ảnh: NYTimes)
Sau hơn 30 năm, loài cá du nhập từ châu Á này đã tràn đến các dòng nước ở các bang Minnesota, Wisconsin và Michigan ở phía tây; New York và Pennsylvania ở phía đông; Illinois, Indiana và Ohio ở phía nam, và đến tận Ontario thuộc Canada ở phía bắc. Cá chép châu Á đã xâm chiếm Ngũ đại hồ, chúng ngốn tới 1/5 lượng sinh vật phù du trong Ngũ Đại Hồ, đe dọa ngành công nghiệp đánh cá và du lịch trị giá 4 tỷ USD/năm ở 5 hồ này.
Loài cá khiến giới chức trách nước Mỹ "mất ăn mất ngủ"
Đối với nhiều người, cá chép châu Á đích thực là "quái vật" vùng sông nước. Với sức ăn lớn, chúng có kích thước cơ thể đạt tới hơn 100 cm. Chúng là những loài cá hung bạo, nhiều con nặng từ 28 đến hơn 45 kg/con và có thể sống đến 80 năm. Chúng sẽ ồ ạt lao khỏi mặt nước khi mỗi khi nghe thấy tiếng động cơ thuyền. Chúng có thể nhảy cao khỏi mặt nước đến 3 m những khi mặt nước có "động".
Nhiều nhóm chèo thuyền trên hồ bị các đàn cá chép châu Á bất ngờ nhảy lên khoang thuyền và "tấn công" những người đã khuấy động mặt hồ. Năm 2014, Liên đoàn Động vật hoang dã quốc gia đã đưa ra cảnh báo về việc cá chép châu Á thường bất ngờ lao lên thuyền và khiến người dân gặp nguy hiểm. Thậm chí, Trạm Khảo sát lịch sử tự nhiên Illinois đã phải bọc lưới xung quanh bánh lái và hệ thống điều khiển của các tàu nghiên cứu để phòng ngừa cuộc tấn công của loài cá này.
Cá chép châu Á là loài cá có thể nhảy cao tới 3m khi mặt nước có động. (Ảnh: NYTimes)
Theo cảnh báo của Sở Bảo vệ tài nguyên Illinois, từ khi cá chép châu Á xuất hiện và xâm chiếm, họ phải đóng kín cửa vào Ngũ đại hồ nếu không muốn toàn bộ hệ động - thực vật ở khu vực nước ngọt lớn nhất của Mỹ bị hủy diệt. Người ta đã lắp hàng rào điện ở cửa sông Chicago nhằm "chặn 100% cơ hội tràn vào hồ Michigan của những kẻ nhập cư hung bạo". Tuy nhiên, cá chép châu Á đã biết cách lọt qua hàng rào điện nói trên. Sau đó, các nhà chức trách dự định tạo "nút thắt" ở cả 2 đầu của kênh giao thông đường thủy nối sông Illinois với sông Chicago. Song, các chuyên gia của Hiệp hội Thương mại Illinois lại cho rằng, việc đóng con kênh mà tàu bè chở hàng vẫn qua lại suốt 24 giờ trong ngày sẽ gây thiệt hại kinh tế nặng nề. Cước phí của việc vận chuyển theo đường bộ, đường sắt sẽ tăng cao, còn ngành vận tải đường thủy thì thiệt hại khoảng 8 tỷ USD/ năm. Chính vì thế, việc làm thế nào để chặn đứng đường di cư của cá chép châu Á hiệu quả là một trong những vấn đề cấp thiết khiến các nhà chức trách Mỹ "mất ăn mất ngủ".
Tiêu tốn hàng triệu USD tìm cách tiêu diệt loài cá xâm lấn
Những người dân bản xứ đã tìm đủ mọi cách như giăng lưới, đánh bắt, thậm chí chích điện đều không thể làm giảm đà gia tăng của loài cá chép châu Á.
Người dân Mỹ đã dùng nhiều cách để tiêu diệt loài cá này nhưng vẫn không ngăn được đà gia tăng số lượng của chúng. (Ảnh: NYTimes)
Các phương án khác tiết kiệm hơn cũng được xem xét đến, chẳng hạn như sản xuất bánh kẹp thịt cá chép để xóa bỏ giống cá này. Ngoài ra, các nhà khoa học còn đưa ra giải pháp bỏ chất độc vào những vùng nước mà họ tìm thấy ADN của cá chép châu Á.
Năm 2003-2004, Mỹ và Canada đã hợp tác nghiên cứu các chiến lược để ngăn chặn cá chép châu Á xâm nhập vào hồ Michigan. Năm 2005, tỉnh Ontario nghiêm cấm nuôi các loài xâm lấn, bao gồm cả cá chép châu Á, nhưng vẫn tiếp tục cho phép nhập khẩu cá chép chết vào tỉnh. Năm 2008, Canada đã phải tiến hành một "cuộc trấn giữ biên giới" nghiêm ngặt đối với các chuyến hàng nhập khẩu cá chép châu Á còn sống bằng đường bộ và đường hàng không. Năm 2010, tỉnh British Columbia cấm sở hữu và bán cá chép châu Á.
Hơn 388 triệu đô la đã được giới chức trách nước Mỹ chi dùng cho cuộc chiến chống loài cá chép châu Á. (Ảnh: NYTimes)
Trên thực tế, từ năm 2010, hơn 388 triệu đô la đã được chi dùng cho cuộc chiến chống cá chép châu Á, kể cả việc sản xuất ra loại súng ép nước nhưng chúng đã thích ứng ngay với việc chịu sức ép từ súng.
Loài cá này bị cấm ở Michigan và Minnesota; ở Wisconsin, chúng chỉ được sử dụng cho nghiên cứu. Nhưng năm bang khác nằm trong Hồ Lớn là Illinois, Indiana, Ohio, Pennsylvania và New York vẫn cho phép sử dụng chúng với giấy phép đặc biệt.
*Bài viết được tổng hợp từ New York Times, Washington Post, Discover Magazine.
CÙNG CHUYÊN MỤC
