"Mọi người đến đây đều tuỳ tâm cả mà, vui thì trả tiền, không vui cũng… không sao!".
Đó là câu nói hết sức vô tư kèm theo tiếng cười giòn tan đầy hào sảng của chị Phượng, người phụ nữ đứng sau chuỗi nhà hàng chay "ăn tuỳ bụng, trả tiền tuỳ tâm" độc nhất vô nhị cả Sài Gòn, thậm chí là cả… Việt Nam.
Có lẽ các bạn thắc mắc "ăn tuỳ bụng, trả tiền tuỳ tâm" có nghĩa là gì? Ý tại mặt chữ: bạn ăn bao nhiêu tuỳ bạn, và trả tiền bao nhiêu cũng… tuỳ bạn nốt. Cho dù đó là 1 nghìn, 2 nghìn, hay 100 nghìn, hay thậm chí là không trả tiền cũng chẳng sao. Vâng, phải nhấn mạnh là "không trả tiền cũng không sao".
Nếu như đọc đến đây và trong đầu bạn vang lên hàng trăm câu hỏi, thì bạn cũng như tôi và cơ số những người khác, cảm thấy vô cùng kinh ngạc và khó tin trước hình thức kinh doanh khác thường này. Vậy nên, mang trong mình nhiều trăn trở, chúng tôi "khăn gói quả mướp" đi tìm chị Phượng - nhân vật đứng sau quán ăn này để khám phá những câu trả lời.
Nói sơ qua một chút, Mãn Tự Vegan là nhà hàng chay kiểu buffet, đã hoạt động được hơn 2 năm và hiện tại đã có 3 chi nhánh ở quận 1, quận 5 và quận Bình Chánh. Hôm nay, chúng tôi đến với chi nhánh ở Quận 1, cũng là chi nhánh đầu tiên, nơi khởi nguồn cho cuộc hành trình này của chị Phượng và gia đình. Quán nằm nép mình trong con hẻm số 14 đường Tôn Thất Đạm, phường Nguyễn Thái Bình, quận 1.
Khu nhà nơi quán toạ lạc khá cũ kỹ, đường vào hơi tối, nền đất trơn và mang theo hơi ẩm đặc trưng sau khi ông trời trút một đợt mưa to. Gần cuối con đường, chúng tôi thấy một gian nhà nhỏ, bên trong hắt ra ánh sáng vàng nhạt ấm cúng, yên ả. Quán không có bảng hiệu lớn, cũng không có đặc điểm nào quá bắt mắt. Bên trong không gian nhỏ, có lẽ chỉ chứa được khoảng chưa đến 30 người nhưng lại được chăm chút, đầu tư từ chiếc bàn, chiếc ghế lau chùi sạch sẽ đến những cành hoa tươi, những món đồ trang trí nhỏ xinh mang âm hưởng thanh tịnh của Phật giáo.
Lúc đến, quán hãy còn chưa mở cửa cho buổi chiều nên chúng tôi may mắn thay có dịp ngồi trò chuyện thật lâu với chị Phượng, và cũng nhờ đó mà biết nhiều điều hơn.
Một trong những câu hỏi đầu tiên tôi hỏi, và có lẽ cũng là điều thắc mắc của đại đa số độc giả có lẽ là: Chị không sợ "lỗ" sao? Đối với phần lớn chúng ta, đó là vấn đề duy nhất, nhưng đối với chị Phượng, cái vấn đề này… không phải vấn đề. Chị Phượng nói, chưa bao giờ nghĩ rằng mình sẽ đến với đồ chay hay sẽ mở quán chay, chứ đừng nói là quán chay với hình thức này. Tất cả đều nhờ vào cơ duyên cả. Trước đó, chị đã có một công việc ổn định trong ngành xây dựng, với thu nhập hằng tháng từ 100 – 200 triệu đồng. Tuy nhiên, chị vẫn bỏ công việc để mở chuỗi nhà hàng chay theo hình thức "tuỳ tâm" này.
Hành trình chị đi cũng không hẳn suôn sẻ. Ban đầu chị chỉ đủ sức làm một vài ngày trong tuần, sau đó dần dần mở rộng ra. Những tháng đầu tiên, có khi chị phải bù đến 100, 200 triệu đồng, tuy nhiên, thời gian gần đây thì chị chỉ phải bù khoảng 30 triệu đồng. Khi chúng tôi thắc mắc không biết kinh phí có từ đâu, chị kể rằng trước khi mở quán chay, chị đã đi làm 10 năm và trong 10 năm này chị đã tiết kiệm được một số. Bên cạnh đó, chị cũng không có áp lực về sinh hoạt phí ngày thường của gia đình bởi việc đó đã có chồng lo. Chồng chị là người nước ngoài, có một khoản lương hưu khoảng 30 triệu đồng, và anh đã dùng nó để lo tiền học cho con cũng như chi phí sinh hoạt.
Mặt khác, chị cũng rất tự hào về một chuyện là quán chỉ sử dụng nguyên liệu sạch nhà trồng, mọi thứ đều thuộc dạng "cây nhà lá vườn" nên đảm bảo chất lượng. Tôi tìm được dịp trò chuyện cùng vài vị khách đến ăn thì hầu hết đều rất hài lòng về hương vị, nhiều người khen rau tươi, thức ăn nêm nếm vừa và nhất là có nhiều món vô cùng. Và quả thật, nếu tận mắt nhìn thấy, bạn sẽ phải bất ngờ vì lượng thức ăn "đồ sộ". Ngoài ra, cá nhân tôi cũng thích một điểm ấy là các món ăn được trình bày rất đẹp, có mùi thơm hấp dẫn.
Nguyên do sâu xa của hai chữ "tuỳ tâm"
Chắc hẳn có nhiều người cảm thấy kì lạ với hình thức kinh doanh này của chị Phượng. Không ai tin rằng có người chịu bỏ tiền ra làm suốt 2 năm, chẳng những được lợi gì mà còn phải bù tiền. Không ít người cũng cho rằng nhà hàng niêm yết giá vẫn tốt hơn, còn hai chữ "tuỳ tâm" này lắm khi lại… không được minh bạch.
Chị giải thích rằng hình thức này lấy cảm hứng từ mô hình ở Hà Lan: người trước ăn rồi trả dư tiền ra cho người sau, xong họ viết giấy, ghi rằng tôi đã trả cho bạn rồi, người sau không phải trả nữa. Tuy nhiên, mô hình này khá phức tạp và khó phổ biến cho người Việt, và nếu bạn đặt vấn đề để người ta trả dư ra một phần thì có vẻ hơi "cưỡng ép". Vậy nên chị nghĩ ra chuyện tuỳ tâm. Khách không phải lo về việc họ cho thêm một con số nhất định nào, những người khó khăn thì cũng không ngại khi phải trả thiếu, hay không có tiền để trả.
Chị Phượng cũng nói: "Làm từ thiện nhưng chị cũng muốn làm từ thiện thông minh". Tuy chị có thể sẵn sàng bỏ ra một số tiền để giúp người khác, song số tiền này sẽ không xoay chuyển, không sinh ra thêm cái gì nữa, giúp một lần rồi là xong. Nhưng với hình thức này, thay vì mỗi tháng phải chi trả rất nhiều thì nhờ vào tấm lòng của những người khách đi ăn, chị có thể duy trì quán lâu dài. "Điều kì diệu ở đây là, nó (quán) tự nuôi nó". Quán giúp đỡ những ai cần, và đồng thời cũng là cơ hội cho cộng đồng chung tay làm từ thiện.
Mặt khác, chị cũng lấy thêm kinh phí từ việc bán các sản phẩm nhà làm, nhà trồng như nước tương, rau củ quả, giò lụa chay sạch (tất cả đều có kiểm định và được cấp chứng nhận). Bên cạnh đó, quán cũng không phải lúc nào cũng "tuỳ tâm". Để tránh cho các bạn hiểu nhầm, chị Phượng nhấn mạnh nhiều lần rằng vào những hôm nhu cầu ăn chay cao như ngày rằm, ngày mùng 1 hằng tháng quán sẽ bán vé với giá 150k. Tuy nhiên, để phù hợp với giá tiền các bạn bỏ ra thì trong ngày này, quán cũng tăng lượng món ăn lên thành 70 món. Bạn có thể gọi điện hỏi kỹ trước khi đến nhé.
Ước mơ "nhỏ bé" của chị Phượng và những nhà hảo tâm
Thực lòng mà nói, chính bản thân tôi có lúc cũng cảm thấy con người chị và ý tưởng này có phần "quá tốt" để là thật. Làm gì có ai kinh doanh để rồi chịu lỗ, mà vẫn cố sống chết để duy trì đâu, cho dù có là từ thiện đi chăng nữa. Tuy nhiên nếu bạn có dịp đến chi nhánh 14/2 Tôn Thất Đạm ở quận 1, có dịp đi lên căn gác xép nhỏ hẹp mưa dột đủ đường nơi gia đình chị Phượng sinh sống, bạn sẽ có cảm giác, những chuyện mà chị Phượng làm thực ra không hề khó tin. Cũng giống như những người khách đến và đóng góp tuỳ tâm của mình, rằng trên đời này hãy còn nhiều điều tốt đẹp lắm.
Chị Phượng kể: "Nhiều người nói rằng em làm cái này, được 3 tháng là phá sản. Chị cũng ngang lắm, chị nói với họ: em có phá sản, em cũng thực hiện được ước mơ của mình". Ước mơ của chị cũng đơn giản, đó là truyền cảm hứng cho mọi người ăn chay nhiều hơn, truyền động lực để cộng đồng giúp đỡ nhau nhiều hơn.
"Chị hi vọng những người có hoàn cảnh khá giả hiểu được là chỉ một chút của họ thôi", chị giơ ngón tay út lên như để nhấn mạnh, "không cần gì nhiều, một chút thôi là cũng có thể nâng cao được phúc lợi xã hội, là trẻ em có thêm cơ hội học hành, trường học vùng sâu vùng xa cũng mở rộng. Chuyện đó tuy khó, nhưng chị quyết định chị sẽ làm và chứng minh rằng không doanh thu, không lợi nhuận cũng không chết được. Em làm tốt đi, em tin đi, rồi may mắn sẽ đến với em".
Cuối cuộc nói chuyện, người phụ nữ hào sảng ấy kết luận một câu chắc nịch: "Chị đang rất vui, rất hạnh phúc, rất an lạc". Có lẽ, dù cho thế nào thì chị và những người chung tay ủng hộ cũng biết, dù thế nào thì ước mơ chung của họ cũng đã đạt được phần nào.
Thực lòng mà nói, cá nhân tôi ban đầu cũng cảm thấy một vài điều mà chị Phượng nói đôi khi có phần "lý tưởng hoá". Tuy nhiên, khi có dịp quan sát, tôi nhận thấy khách hàng của chị Phượng không phân biệt tuổi tác, giới tính, tầng lớp. Có rất nhiều người, và khi họ bước qua cánh cửa ấy, tôi như thấy được họ bỏ lại phía sau địa vị cùng các loại nhân dạng. Họ thân thiện ngồi chen chúc bên nhau, những người lạ chia sẻ một chiếc bàn, đôi khi trò chuyện câu được câu chăng trong lúc thưởng thức các món chay. Nhìn cảnh ấy, dù thế nào đi nữa thì tôi vẫn nghĩ rằng quán chay của chị Phượng vẫn đã, và đang mang lại hiệu ứng tốt đẹp cho cộng đồng.
Về thức ăn, trước khi đến tôi đã có đọc sơ một số review trên mạng và thấy rằng hầu hết đều là phản hồi tốt. Sau khi thưởng thức, tôi cũng xin dán "nhẹ" một chiếc tem công nhận cho chất lượng các món ăn tại Mãn Tự Vegan. Không khẳng định món ăn hợp vị bất kì ai, nhưng xác nhận rau củ quả có độ tươi, món salad có nguyên liệu chất lượng, thức ăn nóng sốt và được trình bày sạch sẽ.
Chị Phượng cũng có giới thiệu rất nhiều về việc quán sử dụng rau củ quả nhà trồng, đậu nành không biến đổi gen, chả lụa thì được làm từ bột Yến Mạch nhập từ Úc… tuy nhiên tôi cho rằng mình có viết nhiều đến đâu cũng không bằng đến và tự cảm nhận. Bạn sẽ thấy những món ăn của quán được chuẩn bị và trình bày cẩn thận, hấp dẫn vô cùng.
*Hiện tại, quán có một số cơ sở ở các địa chỉ sau:
Địa chỉ 1: 14/2 Tôn Thất Đạm, Nguyễn Thái Bình, Q.1
Địa chỉ 2: 8F/36H, Tổ 13, Ấp 6, Xã Vĩnh Lộc, huyện Bình Chánh
Địa chỉ 3: 55 Nguyễn Chí Thanh, phường 9, Q.5
CÙNG CHUYÊN MỤC
