Khi các chương trình trí tuệ nhân tạo làm thay đổi văn phòng, có khả năng khiến hàng triệu công việc trở nên lỗi thời, một nhóm vị trí rất dễ rơi vào “hố đào thải”.
Những người này có nhiệm vụ phân tích thị trường mới và nhận ra xu hướng, cả hai nhiệm vụ mà máy tính có thể thực hiện hiệu quả hơn. Họ dành phần lớn thời gian để giao tiếp với đồng nghiệp, một hoạt động tốn nhiều công sức đang được tự động hóa bằng máy phát giọng nói và hình ảnh. Đôi khi họ phải đưa ra những quyết định khó khăn - và rõ ràng, máy móc không cảm xúc có thể làm tốt hơn họ trong chuyện này.
Cuối cùng, những công việc này được trả lương rất cao, nghĩa là chi phí tiết kiệm được khi loại bỏ chúng là rất đáng kể.
Giám đốc điều hành ngày càng bị đe dọa bởi AI, giống như người viết bản tin và đại diện dịch vụ khách hàng. Các nhà máy tối, hoàn toàn tự động, có thể sớm có một đối tác ở cấp cao nhất của công ty: phòng tối.
Sếp AI đã là sự thật
Đây không chỉ là dự đoán. Một số công ty đã bắt đầu thử nghiệm công khai khái niệm về một nhà lãnh đạo AI, ngay cả khi hiện tại nó có thể chủ yếu là một hoạt động xây dựng thương hiệu.
AI đã được thổi phồng như giải pháp cho mọi vấn đề của doanh nghiệp trong khoảng 18 tháng nay, kể từ khi OpenAI tung ra ChatGPT vào tháng 11 năm 2022. Thung lũng Silicon đã đầu tư 29 tỷ đô la vào AI tạo sinh vào năm ngoái và đang bán nó một cách mạnh mẽ. Ngay cả ở dạng thô sơ hiện tại, AI bắt chước lý luận của con người đang tìm được chỗ đứng trong các công ty đang gặp khó khăn với ít thứ để mất và thiếu sự lãnh đạo mạnh mẽ.
Ảnh minh hoạ
“Trong các công ty đang gặp khó khăn, trước tiên bạn sẽ thay thế quản lý vận hành nhưng có thể vẫn giữ lại một số con người để suy nghĩ vượt ra ngoài máy móc”, Saul J. Berman, cựu đối tác tư vấn cấp cao của IBM cho biết. Nhìn chung, ông cho biết, “sự thay đổi do AI mang lại trong các tập đoàn sẽ lớn hoặc lớn hơn ở các cấp quản lý chiến lược cao nhất cũng như các cấp thấp nhất”. Tức các vị trí ở tầm trung dường như mới là an toàn.
Bản thân các giám đốc điều hành có vẻ rất hào hứng với viễn cảnh này - hoặc có lẽ là chấp nhận số phận.
EdX, nền tảng học trực tuyến do các quản trị viên tại Harvard và MIT tạo ra, hiện là một phần của 2U Inc., đã khảo sát hàng trăm giám đốc điều hành vào mùa hè năm ngoái về vấn đề này.
Phản ứng thật đáng kinh ngạc. Gần một nửa - 47% các giám đốc điều hành được khảo sát cho biết họ tin rằng "hầu hết" hoặc "tất cả" vai trò giám đốc điều hành nên được tự động hóa hoàn toàn hoặc thay thế bằng AI. Ngay cả các giám đốc điều hành cũng tin rằng vị trí của mình là thừa thãi trong thời đại kỹ thuật số.
Khi Anant Agarwal, người sáng lập edX và là cựu giám đốc Phòng thí nghiệm khoa học máy tính và AI của MIT, lần đầu tiên nhìn thấy con số 47%, phản ứng ban đầu của ông là các giám đốc điều hành nên nói điều gì đó hoàn toàn khác.
“Bản năng đầu tiên của tôi là họ sẽ nói, 'Thay thế tất cả nhân viên nhưng không phải tôi'”, ông nói. “Nhưng tôi đã suy nghĩ sâu hơn và phải nói rằng 80% công việc mà một CEO làm có thể được thay thế bằng AI”
Điều đó bao gồm việc viết, tổng hợp, động viên nhân viên. Tinh tế hơn, AI - nếu đạt đến bất kỳ cấp độ nào mà nhân viên bán hàng hứa hẹn - sẽ dân chủ hóa công việc của ban quản lý cấp cao ngay cả khi thu hẹp quy mô.
“Trước đây có một đường cong về những người giỏi về kỹ năng số và những người không giỏi”, ông Agarwal nói. “Sau đó, máy tính xuất hiện và trở thành công cụ cân bằng tuyệt vời. Tôi tin rằng AI sẽ làm điều tương tự đối với khả năng đọc viết. Mọi người đều có thể trở thành CEO”.
AI làm sếp con người sẽ ra sao?
Con người làm việc cho robot đã xuất hiện từ lâu, ít nhất là trong lĩnh vực văn hóa đại chúng. Có lẽ cụm từ “robot-boss” lần đầu tiên được sử dụng vào năm 1939 trong một câu chuyện của David C. Cooke trên một tạp chí lá cải có tên đơn giản là Science Fiction (Khoa học viễn tưởng). Đó không phải là một câu chuyện truyền cảm hứng về sự cố vấn và hỗ trợ lẫn nhau.
"Nhớ nhé," tên trùm robot nói, "súng photon của ta bắn nhanh hơn tốc độ chạy của ngươi, nên đừng cố chạy trốn."
Nhiều câu chuyện và bộ phim khoa học viễn tưởng sau đó đã mô tả mối quan hệ giữa con người và máy móc theo một cách tương tự nhưng tối tăm hơn. Tuy nhiên, nhiều người dường như lại có vẻ thích thú với ý tưởng này một cách kỳ lạ. Trong một cuộc khảo sát năm 2017 đối với 1.000 công nhân Anh do một công ty kế toán trực tuyến ủy quyền, 42% cho biết họ sẽ "thoải mái" khi nhận lệnh từ máy tính.
Từ lâu trước khi AI bùng nổ như hiện nay, Jack Ma, khi đó là giám đốc điều hành của công ty thương mại điện tử Trung Quốc Alibaba, đã dự đoán rằng trong 30 năm nữa, "một con robot có thể sẽ xuất hiện trên trang bìa tạp chí Time với tư cách là CEO giỏi nhất". Ông chỉ ra rằng robot nhanh hơn và lý trí hơn con người, và không bị điều khiển bởi những cảm xúc như tức giận.
Công ty trò chơi trực tuyến Trung Quốc NetDragon Websoft, với 5.000 nhân viên, đã bổ nhiệm người mà công ty gọi là "CEO luân phiên do AI điều hành" tên là Tang Yu vào năm 2022. "Chúng tôi tin rằng AI là tương lai của quản lý doanh nghiệp", người sáng lập công ty, Dejian Liu, cho biết, đồng thời nói thêm rằng đây là một phần trong động thái của NetDragon hướng tới "cộng đồng làm việc dựa trên siêu vũ trụ".
Tang Yu, người được nhân cách hóa thành một người phụ nữ, không xuất hiện trên biểu đồ trực tuyến của đội ngũ quản lý NetDragon, nhưng công ty đã công bố vào tháng trước rằng cô đã giành được "danh hiệu đáng mơ ước là 'Nhân viên ảo xuất sắc nhất Trung Quốc trong năm'" tại Diễn đàn Công nghiệp Con người Kỹ thuật số Trung Quốc. Một giám đốc điều hành khác đã nhận giải thưởng thay cô. Công ty cho biết nhóm nhân viên AI của NetDragon phụ trách đánh giá hiệu suất và cố vấn, cùng với các nhiệm vụ khác.
Ở phía bên kia thế giới, công ty rượu rum cao cấp Dictador của Ba Lan đã công bố vào tháng 11 rằng họ có một CEO AI hình người, Mika. Cô tuyên bố trên LinkedIn rằng cô "không có thành kiến cá nhân, đảm bảo các lựa chọn công bằng và chiến lược ưu tiên lợi ích tốt nhất của tổ chức".
Mika, CEO của Dictador
Các chuyên gia về AI, loài người, đã cảnh báo rằng chúng ta vẫn đang ở giai đoạn đầu của bất kỳ quá trình chuyển đổi nào nhưng cho biết đây là một tiến trình tự nhiên.
Nhưng ai chịu trách nhiệm công việc?
Vinay Menon, người đứng đầu hoạt động AI toàn cầu tại công ty tư vấn Korn Ferry cảnh báo rằng “mặc dù bạn có thể không cần cùng số lượng nhà lãnh đạo, nhưng bạn vẫn sẽ cần sự lãnh đạo”.
Có một điều rất quan trọng là con người có thể chịu trách nhiệm theo cách mà máy móc không làm được. Sean Earley, CEO của công ty tư vấn điều hành Teneo, cho biết: "AI có thể bị một số người khai thác như một cách để bảo vệ mọi người khỏi việc phải chịu trách nhiệm ủy thác".
Vậy liệu AI có thể chịu trách nhiệm cho những sai lầm trong công việc không? “Không bao giờ” là lập trường mà một công ty đã đưa ra trước tòa gần đây. Một khách hàng đã đệ đơn kiện Air Canada vì từ chối giảm giá vé tang lễ mà một chatbot trên trang web của hãng hàng không đã hứa. Khách hàng đã đưa khiếu nại của mình lên tòa án yêu cầu bồi thường thiệt hại nhỏ. Air Canada đã lập luận để bảo vệ mình rằng họ không thể chịu trách nhiệm về thông tin do một trong những đại lý hoặc đại diện của mình cung cấp - bao gồm cả chatbot.
Vào tháng 2, thẩm phán đã ra phán quyết bất lợi cho hãng hàng không và có lợi cho hành khách, nhưng việc một công ty lập luận rằng AI của chính họ không đáng tin cậy đã khiến các nhóm quản lý AI lao đao. Air Canada từ chối bình luận.
Ảnh minh hoạ
Phần lớn các cuộc thảo luận trong năm qua về AI tại nơi làm việc đều xoay quanh việc nhân viên bình thường sẽ gặp rủi ro như thế nào nếu họ không đưa công nghệ mới vào công việc của mình. Theo truyền thống, tự động hóa gây rủi ro cho người lao động ngay cả khi nó mang lại lợi ích cho các nhà đầu tư và quản lý.
Bây giờ tình thế đã đảo ngược. Các nhà nghiên cứu suy đoán rằng tự động hóa ở cấp điều hành thậm chí có thể giúp ích cho những người lao động cấp thấp hơn.
Phoebe V. Moore, giáo sư quản lý và tương lai công việc tại Trường Kinh doanh Đại học Essex, cho biết: "Một người đã khá tiến bộ trong sự nghiệp và đã khá tự thúc đẩy bản thân có thể không cần một ông chủ là con người nữa". "Trong trường hợp đó, phần mềm tự quản lý thậm chí có thể nâng cao năng lực hành động của người lao động".
Đại dịch đã chuẩn bị cho mọi người điều này. Nhiều nhân viên văn phòng làm việc tại nhà vào năm 2020, và khá nhiều người vẫn làm như vậy, ít nhất là vài ngày một tuần. Giao tiếp với đồng nghiệp và giám đốc điều hành được thực hiện thông qua máy móc. Chỉ cần một bước nhỏ để giao tiếp với một cỗ máy không có người ở đầu bên kia.
“Một số người thích khía cạnh xã hội của việc có một sếp là con người,” bà Moore nói. “Nhưng sau Covid, nhiều người cũng thấy ổn với việc không có sếp.”
Nguồn: NY Times
CÙNG CHUYÊN MỤC
