Theo Cơ quan Môi trường Châu Âu (EEA), Thụy Điển vượt trội hơn tất cả các quốc gia châu Âu khác về khả năng giảm phát thải khí nhà kính ròng.
Nước này đã thải ra lượng khí CO2 bình quân đầu người ít hơn 5 lần so với mức trung bình của châu Âu vào năm 1990. Kể từ đó cho đến nay, quốc gia vùng Scandinavia đã giảm lượng khí thải nhà kính ròng thêm 80%, trong khi mức giảm trung bình của EU chỉ là 30% - một thành quả đáng kinh ngạc!
Điều đáng kinh ngạc hơn nữa là Thụy Điển - một quốc gia công nghiệp hóa mạnh mẽ chuyên sản xuất thép, xi măng và ô tô - đã xoay xở để làm trong sạch môi trường, đồng thời vẫn phát triển nền kinh tế với tốc độ cực kỳ ấn tượng.
(Số liệu chính thức của World Bank cho biết GDP 2023 của Thụy Điển đạt 584,96 tỷ USD - xếp thứ 24 trên thế giới về GDP, theo OEC. Trong khi đó World Economics ước tính GDP của Thụy Điển năm 2024 là 771 tỷ USD; năm 2025 dự kiến đạt 789 tỷ USD).
"Đất nước chúng tôi dường như đã tìm ra công thức để phát triển nền kinh tế trong khi vẫn bảo vệ khí hậu. Chúng tôi thậm chí chẳng cần phải cắt giảm phúc lợi để cố giảm tác động đến khí hậu" - Mattias Goldmann, người sáng lập Ban thư ký Thụy Điển 2030, cơ quan có một nhiệm vụ duy nhất là đưa Thụy Điển đạt được mục tiêu về khí hậu cho ngành giao thông quốc gia năm 2030, cho biết.
Bí quyết của họ là gì?
1. Đầu tư vào các nguồn năng lượng sạch
Có thể nói, Thụy Điển đã "trúng số độc đắc" về nguồn tài nguyên thiên nhiên khi được tạo hóa ban tặng cho rất nhiều lợi thế.
70% diện tích Thụy Điển là đất rừng. Và rừng rất hữu ích trong việc giảm phát thải khí nhà kính vì chúng loại bỏ CO2 khỏi khí quyển. Đất nước này cũng được ban tặng nguồn gió dồi dào, cũng như nhiều núi, suối và hồ - rất hoàn hảo cho năng lượng tái tạo.
Nhưng để đưa đất nước đến vị trí như hiện nay, "trời phú" thôi chưa đủ. Thụy Điển đã nhận ra tiềm năng tự nhiên của mình từ rất sớm và bắt đầu đầu tư vào các nguồn năng lượng tái tạo sớm hơn nhiều quốc gia khác. "Thủy điện của Thụy Điển đã có lịch sử phát triển hơn 100 năm", Mattias Goldmann cho biết.
Thụy Điển hầu như không đốt bất kỳ nhiên liệu hóa thạch nào để tạo ra điện nữa. Ảnh: Dalibor Brlek/Picture alliance
Không chỉ phát triển nguồn năng lượng tái tạo, quốc gia này còn cắt nhiên liệu hóa thạch khỏi hỗn hợp năng lượng của mình ngay từ những năm 1970, khi cuộc khủng hoảng dầu mỏ toàn cầu xảy ra.
Và trong khi các quốc gia đang phải vật lộn tìm kiếm các nguồn năng lượng khác, Thụy Điển đã xây dựng năng lượng hạt nhân đáng kể.
Ngày nay, gần 70% lượng điện của Thụy Điển đến từ năng lượng tái tạo, đặc biệt là thủy điện và gió. Phần còn lại của nhu cầu điện được đáp ứng bằng năng lượng hạt nhân. Điều này có nghĩa là lượng khí thải nhà kính của họ để sản xuất điện hiện gần như bằng 0!
"Vì vậy, Thụy Điển hầu như không cần sử dụng bất kỳ nhiên liệu hóa thạch nào để sản xuất điện. Nếu bạn so sánh với các quốc gia khác, đó là một "thế giới" hoàn toàn khác", Jorre De Schrijver, một chuyên gia năng lượng từ Cơ quan Môi trường Châu Âu cho biết.
2. Giảm phát thải carbon từ nhiệt công nghiệp
Không chỉ điện được sản xuất mà không cần nhiên liệu hóa thạch, Thụy Điển còn áp dụng nguyên tắc "không cần nhiên liệu hóa thạch" cho quá trình sưởi ấm và các quy trình công nghiệp vốn sử dụng nhiều năng lượng của quốc gia mình.
Vậy thì bí quyết ở đây là gì?
Bước đầu tiên là Thụy Điển đã đầu tư vào hệ thống sưởi ấm khu vực ngay từ đầu, hiệu quả hơn. Điều này có nghĩa là thay vì lắp lò sưởi trong mỗi ngôi nhà, họ sẽ xây dựng các lò sưởi lớn, tập trung, được kết nối với nhiều ngôi nhà và khu công nghiệp thông qua các đường ống cách nhiệt và cơ sở hạ tầng ngầm.
Asa Persson, cố vấn cho chính phủ Thụy Điển về chính sách khí hậu và đánh giá hiệu quả hoạt động của chính sách này, cho biết: "Chính phủ và khu vực tư nhân đã hợp tác để cung cấp cơ sở hạ tầng này".
Năm 2021, nhà sản xuất thép Thụy Điển SSAB đã công bố lô thép không hóa thạch đầu tiên trên thế giới, đánh dấu một cột mốc quan trọng trên con đường giảm tác động môi trường của một trong những ngành công nghiệp khó khử carbon nhất. Ảnh: Inno Energy
Nó cũng khá tốn kém nhưng chính phủ đã quyết định áp dụng cách tiếp cận này ngay từ đầu và kiên trì với nó.
"Họ nhìn thấy được lợi ích từ những giải pháp hệ thống lớn hơn này. Thụy Điển là một quốc gia lạnh giá nên có động lực thực sự để có một hệ thống sưởi ấm hiệu quả về năng lượng và hợp lý để phục vụ người dân", Asa Persson cho biết.
Trước đây, Thụy Điển dựa vào nhiên liệu hóa thạch như dầu và than. Nhưng kể từ những năm 1990, quốc gia này đặc biệt coi trọng việc phát triển năng lượng tái tạo và hiệu quả năng lượng, đầu tư vào việc sử dụng năng lượng, đặc biệt là nhiên liệu gỗ. Ngày nay, 97% nhiệt lượng sưởi ấm ở Thụy Điển đến từ nhiên liệu sinh học và đốt chất thải.
3. Chính sách mạnh mẽ: Truyền cảm hứng cho người dân và doanh nghiệp
Những thay đổi lớn, táo bạo này không phải tự nhiên mà có. Thụy Điển đã thực hiện các chính sách khí hậu rõ ràng từ những năm 1990, chẳng hạn như áp dụng một trong những loại thuế carbon đầu tiên trên thế giới — và hiện là một trong những loại thuế cao nhất thế giới. Theo đó, chính phủ tính phí cá nhân đối với lượng CO2 mà họ thải ra.
Thụy Điển là một trong những quốc gia hạnh phúc hàng đầu thế giới. Ảnh: Ourwaytours
Goldmann cho biết: "Có một thông điệp rõ ràng dành cho chúng ta: Hoặc là chúng ta làm điều gì đó có hại cho môi trường và phải trả thuế, hoặc là chúng ta làm điều gì đó tốt hơn và không phải trả thuế".
Một nghiên cứu điển hình thực nghiệm năm 2019 cho thấy thuế carbon của Thụy Điển có tác động đáng kể đến lượng khí thải CO2: Thuế này giúp giảm 6% lượng khí thải từ giao thông trong trung bình một năm.
Và nó thúc đẩy những thay đổi trong lĩnh vực năng lượng và sưởi ấm bằng cách tạo động lực cho mọi người dân và doanh nghiệp đầu tư vào năng lượng tái tạo thay vì nhiên liệu hóa thạch.
Trong khi người dân ở nhiều quốc gia khác phản đối bất kỳ loại thuế mới nào thì tỷ lệ chấp nhận thuế carbon ở Thụy Điển lại rất cao.
Chính sách về môi trường và khí hậu đã được ủng hộ từ lâu ở Thụy Điển và quốc gia này cũng tự hào là nước đi đầu trong vấn đề này. Ở Thụy Điển, 7 trong 8 đảng đã nhất trí vào năm 2017 về mục tiêu khí hậu nghiêm ngặt nhất thế giới: Đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2045 - sớm hơn 5 năm so với nhiều cam kết Net Zero của các quốc gia khác trên toàn cầu.
"Công thức nghìn vàng" của Thụy Điển
Giao thông vận tải và nông nghiệp hiện là nguồn phát thải lớn nhất của Thụy Điển. Và đặc biệt là lĩnh vực vận tải hiện đang là vấn đề nan giải nhất của Thụy Điển. Ban thư ký Thụy Điển 2030 ra đời là vì thế.
"Thụy Điển đang làm tăng lượng khí thải khoảng 5 triệu tấn CO2 mỗi năm. Trên thực tế, đây là mức tăng lớn nhất về lượng khí thải từ hoạt động giao thông trong lịch sử Thụy Điển", Goldmann cho biết.
Nhưng Goldmann tin rằng đây chỉ là một bước lùi tạm thời vì chính phủ đã cam kết rằng Thụy Điển vẫn đang trên đường đạt được mục tiêu của mình đối với lĩnh vực vận tải: Giảm 70% lượng khí thải từ năm 2010 đến năm 2030.
"Tôi nghĩ Thụy Điển là minh chứng cho thấy đúng là có thể sản xuất điện mà không thải ra bất kỳ khí nhà kính nào, và đó là ví dụ kiểu mẫu cho các quốc gia khác trên thế giới" - Chuyên gia năng lượng De Schrijver từ Cơ quan Môi trường Châu Âu cho biết.
Vậy các quốc gia khác có thể học được gì từ câu chuyện thành công của Thụy Điển?
"Tôi biết tình hình ở mỗi quốc gia là khác nhau nhưng điều quan trọng nhất là sự đồng lòng của chính phủ và người dân. Chính phủ phải đi đầu trọng việc đưa người dân vào quá trình chuyển đổi năng lượng; đồng thời thực hiện các khoản đầu tư lớn dài hạn. Tiếp theo, hãy tìm ra nơi/lĩnh vực chịu tác động chính của khí hậu và tạo ra sự khác biệt lớn nhất. Điều đó sẽ mang lại cho quốc gia đó các doanh nghiệp xanh, những công việc xanh, hàng tỷ đô la thu nhập xuất khẩu. Đó là con đường thành công đằng sau quá trình khử carbon của Thụy Điển" - Mattias Goldmann kết luận.
CÙNG CHUYÊN MỤC
