Vào ngày 18 tháng 3 năm 2025 (theo giờ Mỹ), hai phi hành gia của NASA, Butch Wilmore và Suni Williams, cuối cùng cũng đặt chân trở lại Trái Đất sau hơn 9 tháng (286 ngày) bị mắc kẹt trên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS). Hành trình của họ, vốn chỉ dự kiến kéo dài 8 ngày, đã trở thành một trong những sứ mệnh không gian đặc biệt và thu hút nhiều sự chú ý nhất trong những năm gần đây.
Hai phi hành gia Butch Wilmore (phải) và Suni Williams
Chuyến đi từ 8 ngày thành 286 ngày
Butch Wilmore (62 tuổi) và Suni Williams (59 tuổi) là những phi hành gia giàu kinh nghiệm của NASA. Họ được chọn để thực hiện một sứ mệnh quan trọng: chuyến bay thử nghiệm có người lái đầu tiên của tàu vũ trụ Starliner do Boeing phát triển. Chuyến bay mang tên "Crew Flight Test" (tạm dịch "chuyến bay thử có xuất hiện phi hành đoàn") được phóng lên từ Trung tâm Vũ trụ Kennedy, Florida, vào ngày 5/6/2024. Mục tiêu là đưa họ đến ISS, kiểm tra khả năng hoạt động của Starliner trong không gian thực tế, và sau đó trở về Trái Đất sau khoảng 8 ngày.
Đây là cột mốc quan trọng đối với NASA và Boeing, nhằm chứng minh rằng Starliner có thể trở thành phương tiện vận chuyển phi hành gia đáng tin cậy, bên cạnh tàu Crew Dragon của SpaceX. Wilmore đảm nhận vai trò chỉ huy, còn Williams là phi công. Cả hai đều từng thực hiện nhiều sứ mệnh không gian trước đó, với Williams đã tích lũy hơn 300 ngày ngoài không gian qua hai nhiệm vụ trước.
Mọi thứ khởi đầu suôn sẻ khi Starliner đưa Wilmore và Williams đến ISS thành công vào ngày 6 tháng 6 năm 2024. Tuy nhiên, trong quá trình bay và kết nối với trạm, các kỹ sư phát hiện một loạt vấn đề kỹ thuật nghiêm trọng. Đầu tiên là sự cố với hệ thống động cơ đẩy: một số động cơ không hoạt động như kỳ vọng, ảnh hưởng đến khả năng điều khiển chính xác của tàu. Tiếp theo, các kiểm tra cho thấy rò rỉ khí heli – một thành phần quan trọng trong hệ thống đẩy – xảy ra trong hành trình lên quỹ đạo.
NASA và Boeing nhanh chóng tiến hành phân tích dữ liệu và thử nghiệm từ xa để đánh giá mức độ an toàn của Starliner cho chuyến trở về. Trong nhiều tuần, các đội kỹ thuật trên mặt đất vật lộn để tìm giải pháp. Đến tháng 8/2024, NASA đưa ra quyết định khó khăn: Starliner không đủ an toàn để chở Wilmore và Williams trở lại Trái Đất. Thay vào đó, tàu được lệnh quay về trong tình trạng không người lái vào ngày 6/9/2024, để lại hai phi hành gia trên ISS.
Hình ảnh một chiếc Starliner của Boeing
Cuộc sống tại ISS
Ban đầu, Wilmore và Williams chỉ mang theo vật tư và kế hoạch cho một sứ mệnh 8 ngày. Khi bị mắc kẹt, NASA nhanh chóng điều chỉnh để tích hợp họ vào đội ngũ phi hành đoàn thường trực của ISS, cụ thể là tham gia Expedition 71 và sau đó là Crew-9. Nhờ thế, họ trở nên bận rộn hơn.
Theo đó, họ tham gia vào các hoạt động thường nhật của ISS, bao gồm bảo trì trạm, sửa chữa hệ thống, và hỗ trợ các thí nghiệm khoa học. NASA đã lên lịch chi tiết cho từng ngày, với 3 ca làm việc và 2 giờ tập thể dục bắt buộc để duy trì sức khỏe. Các thí nghiệm mà họ thực hiện bao gồm nghiên cứu về ảnh hưởng của vi trọng lực lên cơ thể người, thử nghiệm công nghệ mới, và theo dõi các hệ thống của trạm.
Cuộc sống của các phi hành gia tại trạm ISS
Về việc tập thể dụng, họ sử dụng máy chạy bộ, xe đạp cố định và thiết bị kháng lực. Với những phi hành gia ngoài không gian, việc tập luyện là vô cùng quan trọng, giúp ngăn ngừa mất cơ và xương - một trong những vấn đề lớn khi sống lâu ngoài không gian.
Tất nhiên, lương thực của họ cũng được đảm bảo, chủ yếu là các gói đồ ăn khô hoặc đông lạnh được gửi từ Trái Đất qua các chuyến tiếp tế định kỳ. Họ ăn các món như thịt đóng hộp, ngũ cốc, súp, và cà ri Nhật Bản – những thực phẩm được thiết kế để tiện lợi trong môi trường không trọng lực. Nước uống được tái chế từ nước tiểu và mồ hôi thông qua hệ thống lọc tiên tiến của ISS.
Rủi ro hơn tưởng tượng
Có thể bạn nghĩ với lịch trình như thế, việc ở ngoài không gian vài tháng là điều dễ dàng. Tuy nhiên không phải vậy. Phải sống và sinh hoạt trong môi trường không trọng lực ở quãng thời gian dài tiềm ẩn nhiều hệ lụy đến sức khỏe.
Tiếp xúc với bức xạ vũ trụ
Trong không gian, phi hành gia không được bảo vệ bởi bầu khí quyển và từ trường Trái Đất, khiến họ tiếp xúc với bức xạ từ Mặt Trời, các tia vũ trụ, và các hạt năng lượng cao. NASA ước tính mức bức xạ trên ISS cao gấp 10 lần so với trên Trái Đất. Điều này làm tăng nguy cơ ung thư (bao gồm cả các loại hiếm gặp), tổn thương DNA, và suy giảm hệ miễn dịch. Với 9 tháng, liều bức xạ tích lũy của họ có thể vượt quá ngưỡng an toàn mà NASA đặt ra cho một phi hành gia trong suốt sự nghiệp.
Mất cơ và xương
Trong môi trường không trọng lực, cơ thể không phải chống lại trọng lực, dẫn đến mất cơ bắp (đặc biệt ở chân, tay, và tim) và giảm mật độ xương (tương tự loãng xương). Theo NASA, phi hành gia có thể mất tới 1-2% mật độ xương mỗi tháng trong không gian. Quá trình này không hoàn toàn phục hồi sau khi trở về. Sau 9 tháng, tổn thương này có thể ảnh hưởng lâu dài đến khả năng vận động và sức khỏe tim mạch.
Thay đổi tuần hoàn máu
Không có trọng lực, máu và chất lỏng trong cơ thể dồn lên đầu, gây sưng mặt, áp lực lên mắt (có thể làm giảm thị lực), và giảm lưu thông máu ở phần dưới cơ thể. Điều này cũng làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông một mối đe dọa chết người nếu không được phát hiện kịp thời.
Tác động tiêu cực đến tâm lý
Sống trong không gian chật hẹp, xa gia đình, và đối mặt với sự bất định trong 9 tháng có thể gây ra căng thẳng, lo âu, hoặc trầm cảm. Dù Wilmore và Williams thể hiện sự kiên cường, các nghiên cứu cho thấy thời gian dài trong không gian có thể dẫn đến "hiệu ứng toàn cảnh" (nhận thức mới về sự mong manh của Trái Đất) hoặc cảm giác cô lập.
Hệ miễn dịch suy yếu
Bức xạ và vi trọng lực làm suy giảm khả năng miễn dịch, khiến phi hành gia dễ mắc bệnh hơn. Trong môi trường kín của ISS, vi khuẩn và vi rút cũng có thể biến đổi, trở nên nguy hiểm hơn.
Động thái của Tổng thống Donald Trump
Sự kiện hai phi hành gia bị kẹt trên ISS đã thu hút sự chú ý lớn từ cộng đồng quốc tế. Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nhiều lần lên tiếng về vụ việc. Hồi tháng 1/2025, ông cho biết trên Truth Social rằng đã yêu cầu Elon Musk và SpaceX (công ty của Elon Musk) đi đón "hai phi hành gia dũng cảm".
Ngày 6/3 vừa qua, ông Trump cho biết đã ngỏ lời nhờ Elon Musk về việc đưa 2 phi hành gia trở về đồng thời cho rằng quá trình này mất khoảng 2 tuần. Ông cũng nói thêm: "Chúng tôi yêu quý các bạn, và chúng tôi sẽ đón các bạn về. Các bạn không đáng bị ở đó lâu như vậy".
Tỷ phú Elon Musk
Tỷ phú giàu nhất thế giới Elon Musk cũng sốt sắng về việc tạo ra chuyến bay giải cứu. Musk cũng tuyên bố SpaceX từng đề xuất giải cứu họ từ năm 2024 nhưng bị từ chối, dù NASA không xác nhận thông tin này.
Về phần NASA, họ cho biết đã lên kế hoạch đưa 2 phi hành gia trở về từ năm ngoái. Vấn đề khiến quá trình này kéo dài là do vấn đề về kỹ thuật.
Thành công trở về
Sau nhiều nỗ lực, cuối cùng tàu Falcon 9 chở 4 phi hành gia thay thế cũng phòng thành công vào tối ngày 14/3. Nhóm 4 người này bao gồm Anne McClain và Nichole Ayers từ NASA, Takuya Onishi từ Cơ quan Hàng không Vũ trụ Nhật Bản (JAXA), và Kirill Peskov từ Roscosmos. Trải qua khoảng 28 giờ bay, họ đã ghép nối thành công với ISS để tiếp quản công việc.
Hai phi hành gia Wilmore và Williams rời ISS vào ngày 18 tháng 3 năm 2025 (theo giờ địa phương) và hạ cánh xuống Vịnh Mexico ngoài khơi bờ biển Florida sau khoảng 17 giờ trước khi đáp xuống biển dưới sự hỗ trợ của 4 chiếc dù. Cùng có mặt trên tàu là hai phi hành gia Nick Hague của NASA và phi hành gia Aleksandr Gorbunov của cơ quan vũ trụ Roscosmos.
Hình ảnh chiếc tàu vũ trụ chở Wilmore và Williams hạ cánh xuống biển
Lực lượng cứu hộ đã chờ sẵn, hò reo khi con tàu hạ cánh an toàn. Ở trên biển, một đàn cá heo xuất hiện như để chào đón các người hùng trở về.
Những hình ảnh đầu tiên của hai phi hành gia cũng được hé lộ. Dù mệt mỏi sau hành trình dài, cả hai vẫn nở nụ cười, vẫy tay chào khi thấy ống kính máy quay. Hai được di chuyển ra bằng cáng. Cả hai sẽ được đưa đến Houston để tham gia chương trình phục hồi kéo dài 45 ngày.
Vì sao hai nhà khoa học được đưa đi bằng cáng?
Việc Butch Wilmore và Suni Williams được đưa ra khỏi tàu Crew Dragon trên cáng là một phần của quy trình tiêu chuẩn của NASA đối với các phi hành gia trở về từ các sứ mệnh dài ngày trên ISS.
Sau quãng thời gian dài ở ngoài không gian, như đã nói các phi hành gia có thể gặp nhiều vấn đề về sức khỏe như việc suy giảm cơ bắp và xương, hay thay đổi tuần hoàn máu, do đó NASA áp dụng quy trình đưa phi hành gia ra bằng cáng như một biện pháp an toàn bắt buộc, bất kể họ cảm thấy khỏe mạnh đến đâu.
John DeWitt, cựu nhà khoa học cấp cao của NASA, từng giải thích rằng: "Nhiều phi hành gia không muốn được đưa ra bằng cáng, nhưng họ buộc phải tuân thủ". Wilmore và Williams, dù đã duy trì tập luyện nghiêm ngặt trên ISS (2 giờ mỗi ngày với máy chạy bộ, xe đạp và thiết bị kháng lực), vẫn không thể tránh khỏi những thay đổi sinh lý sau 9 tháng.
Nữ phi hành gia Suni Williams vẫy tay sau khi về Trái Đất
Những ngày tới, hai phi hành gia sẽ trải qua chương trình phục hồi chức năng kéo dài 45 ngày. Chương trình này do các chuyên gia Sức mạnh, Thể lực và Phục hồi (Astronaut Strength, Conditioning and Rehabilitation - ASCR) của NASA thiết kế, nhằm giúp họ thích nghi lại với trọng lực Trái Đất và khôi phục sức khỏe về mức trước khi bay.
Chương trình này bao gồm các bài tập về vận động thích nghi, tăng cường cơ bắp, điều hòa tim mạch... Bên cạnh đó, các phi hành gia cũng sẽ được theo dõi sát sao sát sao tình trạng sức khỏe, bao gồm huyết áp, nhịp tim, mật độ xương, và chức năng mắt để đảm bảo không có bất kỳ sự bất thường nào.
Phi hành gia: Nghề vô vàn thử thách
Nghề phi hành gia là công việc mang lại thu nhập cao, trải nghiệm mới lạ mà không có bất kỳ ngành nghề khác có được. Thế nhưng sau hào quang ấy là những vất vả và thử thách không phải ai cũng vượt qua được.
Để trở thành phi hành gia, một người phải đáp ứng những điều kiện vô cùng nghiêm ngặt. Trước hết, họ cần có sức khỏe hoàn hảo, không chỉ về thể chất mà cả tinh thần, vì môi trường không gian khắc nghiệt đòi hỏi cơ thể phải chịu đựng áp suất, trọng lực thay đổi và những tình huống căng thẳng kéo dài.
Ngoài ra, trình độ học vấn cũng là một rào cản lớn, thường yêu cầu bằng cấp cao trong các lĩnh vực như khoa học, kỹ thuật hoặc y học, cùng với nhiều năm kinh nghiệm thực tế. Các cơ quan như NASA hay Roscosmos còn tiến hành kiểm tra tâm lý kỹ lưỡng để đảm bảo ứng viên có thể giữ bình tĩnh trong những tình huống nguy cấp, chẳng hạn khi thiết bị trục trặc giữa vũ trụ bao la.
Nguy hiểm của nghề phi hành gia là điều không thể xem nhẹ. Mỗi chuyến bay vào không gian đều tiềm ẩn rủi ro, từ nguy cơ nổ tên lửa trong lúc phóng đến việc tiếp xúc với bức xạ vũ trụ có thể gây tổn hại lâu dài cho sức khỏe.
Phi hành gia là công việc không dễ dàng
Chưa kể, môi trường không trọng lực ảnh hưởng đến xương và cơ bắp, khiến phi hành gia phải tập luyện liên tục để giảm thiểu tác động. Trong lịch sử, đã có những tai nạn đau lòng như vụ nổ tàu Challenger năm 1986 hay tàu Columbia năm 2003, minh chứng cho việc mỗi nhiệm vụ đều là một lần đối mặt với ranh giới giữa sự sống và cái chết. Ngay cả khi mọi thứ diễn ra suôn sẻ, việc sống trong không gian chật hẹp, phụ thuộc hoàn toàn vào công nghệ để duy trì sự sống, cũng là một áp lực lớn về tâm lý.
Ngoài những thử thách về thể chất và nguy cơ trực tiếp, phi hành gia còn phải đối mặt với những khó khăn về mặt tinh thần và đời sống cá nhân. Họ thường xuyên phải xa gia đình trong thời gian dài, đôi khi hàng tháng hoặc thậm chí hàng năm, như khi làm việc trên Trạm Vũ trụ Quốc tế.
Sự cô lập này không chỉ đến từ khoảng cách vật lý mà còn từ việc không thể trực tiếp tham gia vào cuộc sống của người thân, như chứng kiến con cái lớn lên hay hỗ trợ gia đình trong lúc khó khăn.
Hơn nữa, khi ở trong không gian, họ bị cắt đứt khỏi những điều giản dị của cuộc sống trên Trái Đất, như không khí trong lành, âm thanh tự nhiên hay đơn giản là một bữa ăn tươi ngon ở nhà hàng. Tất cả những hy sinh này đòi hỏi phi hành gia phải có ý chí mạnh mẽ và sự cam kết tuyệt đối với sứ mệnh của mình.
Từ những yêu cầu khắt khe để được chọn, những hiểm nguy luôn rình rập, đến sự đánh đổi trong đời sống cá nhân, mỗi phi hành gia đều phải trả một cái giá lớn để chinh phục bầu trời. Thế nhưng, chính sự kiên trì và đam mê khám phá đã giúp họ vượt qua tất cả, mang lại những bước tiến vĩ đại cho nhân loại trong hành trình khám phá vũ trụ.
Ảnh: Reuters
CÙNG CHUYÊN MỤC
