Nhiều bộ phim của Studio Ghibli mang đậm dấu ấn cảm xúc, nhưng không bộ phim nào có sức nặng và sự tàn phá khủng khiếp như Mộ Đom Đóm. Được viết kịch bản và đạo diễn bởi Isao Takahata, một trong những người đồng sáng lập Ghibli, bộ phim được phát hành năm 1988 cùng với My Neighbor Totoro của Hayao Miyazaki. Mặc dù được giới phê bình đánh giá cao, quá trình sáng tạo của bộ phim vẫn bị đặt dấu hỏi và nghi ngờ rất nhiều.
Mộ Đom Đóm là một trong những bộ phim được đánh giá cao nhất của Ghibli
Lấy bối cảnh những tháng cuối cùng của Thế chiến II, Mộ Đom Đóm kể về hai anh em nhỏ, Seita, một cậu bé 14 tuổi, và cô em gái 4 tuổi, Setsuko, trong hành trình sinh tồn sau khi mất mẹ và nhà cửa trong một trận bom. Cha của họ đang ở ngoài khơi trong lực lượng hải quân, hai anh em phải tự lo liệu cho bản thân giữa một nước Nhật đang bị chiến tranh tàn phá.
Bộ phim khám phá sự sụp đổ của xã hội trong thời kỳ khủng hoảng và tác động tàn khốc của nó lên những người dễ bị tổn thương nhất. Mặc dù có những chủ đề nặng nề, bộ phim đã nhận được sự hoan nghênh gần như tuyệt đối với điểm số 100% trên Rotten Tomatoes. Giới phê bình khen ngợi bộ phim vì hành trình cảm xúc và thông điệp phản chiến mạnh mẽ. Mộ Đom Đóm vẫn là một trong những tác phẩm được đánh giá cao nhất của Studio Ghibli.
Mộ Đom Đóm là một bộ phim mạo hiểm theo nhiều cách
Khi ra mắt, Mộ Đom Đóm là một bước ngoặt sáng tạo đáng kể. Trong một cuộc phỏng vấn được trình chiếu vào cuối buổi chiếu phim tại Liên hoan phim Ghibli, Takahata chia sẻ rằng các phim Nhật Bản khác không khắc họa chiến tranh và bom đạn theo cách ông làm, đặc biệt là trong phim hoạt hình. Không hề có yếu tố kỳ ảo hay kỳ quặc, bộ phim nổi bật giữa các tác phẩm hoạt hình khác.
Ít ai ngờ bộ phim sẽ thành công về mặt thương mại, và Takahata thậm chí còn được cảnh báo rằng khán giả có thể sẽ quay lưng. Trong giai đoạn đầu sản xuất, ông nhớ lại: "Nhiều người hỏi tại sao tôi lại bắt đầu dự án này. 'Sẽ chẳng ai xem phim đâu,' họ lý luận, và tôi hiểu ý họ. Tuy nhiên, tôi nghĩ nó có ý nghĩa... Và mọi người thực sự đã chấp nhận nó."
Cùng ra mắt với My Neighbor Totoro, bộ phim không thu hút được đông đảo khán giả trong thời gian công chiếu và ban đầu không đạt doanh thu phòng vé như mong đợi. Tuy nhiên, theo thời gian, bộ phim đã tìm được khán giả và trở thành một biểu tượng mạnh mẽ của thông điệp phản chiến. Chính những phẩm chất khiến bộ phim trở thành một sự mạo hiểm sáng tạo đã đưa câu chuyện trở thành một kiệt tác đầy xúc động.
Với cường độ cảm xúc, tính chân thực và sự từ chối tô vẽ, những đấu tranh của Seita và Setsuko đã khiến câu chuyện trở nên vô cùng khó quên. Mục đích của bộ phim không phải là để giải trí mà là phơi bày cái giá phải trả của chiến tranh thông qua một bức tranh chân thực về mất mát và sinh tồn. Bằng cách đó, Mộ Đom Đóm đã vượt qua mọi giới hạn mà một câu chuyện hoạt hình có thể đạt được.
Isao Takahata dựa trên nhiều cảnh quay từ trải nghiệm thực tế của mình
Nhiều người hâm mộ lâu năm của Studio Ghibli đều biết rằng Mộ Đom Đóm là một bộ phim dựa trên truyện ngắn bán tự truyện do Akiyuki Nosaka viết vào năm 1967, kể chi tiết về những trải nghiệm của ông xung quanh vụ ném bom Kobe năm 1945. Tuy nhiên, điều mà một số người hâm mộ có thể không biết là Isao Takahata cũng đưa những ký ức của mình vào bộ phim.
Là một đứa trẻ sống trong thời chiến ở Nhật Bản, Takahata đã tận mắt chứng kiến nỗi kinh hoàng và sự di tản do Thế chiến II gây ra. Trong khi truyện ngắn của Nosaka đặt nền móng cho câu chuyện, những cảnh quay về vụ ném bom được lấy cảm hứng từ ký ức cá nhân của Takahata về những ngày tháng sống sót cùng gia đình.
"Tôi mười tuổi, đang học lớp bốn, vào năm 1945... Đó là năm Okayama bị không kích... Bom xăng được thả xuống và gây ra hỏa hoạn khắp nơi. Chúng tôi phải đi qua lửa bằng cách phun nước lên đầu... Đó là một cơn ác mộng, trải nghiệm kinh hoàng nhất đời tôi. Tôi đã dùng chính trải nghiệm của mình về cuộc không kích này để làm phim." - Isao Takahata
Quyết định đưa ký ức của Takahata vào phim hoạt hình càng khiến câu chuyện trở nên mạnh mẽ hơn khi người xem nhận ra họ đang được chứng kiến những hồi ức về cách đám cháy xuất hiện, cảm nhận và trải nghiệm.
Mộ Đom Đóm là thông điệp phản chiến mạnh mẽ nhất trong Anime
Khác với nhiều bộ phim chiến tranh khác, Mộ Đom Đóm dám khám phá chiến tranh qua góc nhìn của những đứa trẻ đang phải chịu đựng mất mát, đói khát và bị bỏ rơi. Bộ phim gạt bỏ mọi sự tôn vinh hay chủ nghĩa anh hùng, khắc họa những xung đột bằng chủ nghĩa hiện thực không lay chuyển, khiến nó trở thành một trong những tuyên ngôn phản chiến mạnh mẽ nhất từng được đưa ra.
Điểm mạnh của bộ phim thể hiện rõ nhất ở cách nó đối mặt với khán giả về hậu quả của chiến tranh và sự mất mát sự ngây thơ của những người dễ bị tổn thương nhất. Mặc dù cốt truyện chủ yếu tránh bạo lực, nhưng việc tập trung vào nạn đói và bệnh tật đã khắc họa những thực tế khắc nghiệt, nhắc nhở người xem về những hậu quả lâu dài của chiến tranh.
Isao Takahata là người chịu trách nhiệm cho ba bộ phim được đánh giá cao nhất của Studio Ghibli, nhưng ông coi Mộ Đom Đóm là "một trong những tác phẩm quan trọng nhất" mà ông đã tạo ra. Là một bộ phim có thể kết nối khán giả qua nhiều thế hệ và nền văn hóa, Takahata đã đạt được điều gì đó khác biệt. Tầm nhìn của ông đòi hỏi sự suy ngẫm từ người xem và nói lên những hậu quả phi lý của chiến tranh.
CÙNG CHUYÊN MỤC
