Năm 2015, Bill Gates từng dự đoán về một đại dịch, tương tự dịch cúm Tây Ban Nha, trên toàn cầu và lây lan nhanh chóng do các phương tiện di chuyển hiện đại. Từ khi cùng vợ thành lập quỹ thiện nguyện Bill & Melinda Gates Foundation (BMG) năm 2000, tỷ phú giầu thứ hai thế giới bắt đầu nổi tiếng với các hoạt động từ thiện, đặc biệt trong lĩnh vực y tế cộng đồng.
Quỹ BMG tài trợ vắc-xin thông qua các chương trình như GAVI và ước tính đã cứu được hàng triệu người. Quỹ cũng tài trợ cho các cuộc chiến chống sốt rét, bại liệt. Trong 20 năm tồn tại, quỹ BMG đã chi khoảng 40 tỷ USD cho các chương trình y tế cộng đồng và phát triển toàn cầu.
Khi đại dịch Covid-19 xảy ra, ông cũng nhanh chóng bắt tay vào các chương trình đối phó. Dù không phải người duy nhất, ông xứng đáng nhận được sự quan tâm đặc biệt. Một trong những anh hùng đầu tiên trong cuộc chiến chống Covid-19 tại Mỹ là Seattle Flu Study, dự án nghiên cứu do Gates tài trợ. Nhóm đã dành hầu hết tháng 2 xin phép xét nghiệm các mẫu thu thập tại Seattle để nghiên cứu virus SAR-CoV-2 (quy định của chính phủ cấm nhóm dùng mẫu thu thập khác với mục đích ban đầu, trong trường hợp này là Covid-19). Sau cùng, nhóm đã phát hiện một người nhiễm virus corona.
Bang này đã phản ứng rất nhanh sau khi các ca nhiễm đầu tiên được phát hiện, áp dụng biện pháp giãn cách xã hội sớm hơn gần như toàn nước Mỹ. Các ca dương tính từ nghiên cứu của Seattle Flu Study giúp phát hiện bệnh nhân mắc Covid-19 sớm hơn và phần nào hỗ trợ bang phản ứng kịp thời.
Nỗ lực ấy tượng trưng cho nhiều chương trình đối phó Covid-19 của Gates. Do quỹ BMG đã hoạt động trong lĩnh vực y tế cộng đồng và bệnh truyền nhiễm từ lâu, họ có kết nối với nhà khoa học và nghiên cứu, chuyên gia phát triển vắc-xin khắp thế giới. Đối diện với nguy cơ mới, ông đã tung ra mọi nguồn lực.
Tại các nước đang phát triển, những tổ chức y tế cộng đồng mà Gates tài trợ như Sáng kiến xóa sổ bại liệt toàn cầu (Global Polio Eradication Initiative - GPEI) chuyển sang chống lại Covid-19 vì virus khiến cho công việc ban đầu của họ trở nên không an toàn, làm phát sinh các nhu cầu mới trong cộng đồng mà họ phục vụ.
Theo Bác sỹ Erin Stuckey, nhà dịch bệnh học, cán bộ chương trình tại quỹ BMG, GPEI sử dụng công cụ, nhân lực, phòng thí nghiệm và mạng lưới giám sát để hỗ trợ các nước phản ứng trước Covid-19. Về cơ bản, hệ thống mà họ phát triển để đẩy lùi bại liệt có thể hỗ trợ hoạt động phối hợp, theo dõi ca nghi nhiễm, đào tạo nhân viên y tế, lưu trữ dữ liệu.
Tại thủ phủ Seattle, quỹ BMG cũng có các hoạt động khác. Tháng 3/2020, quỹ hợp tác với Seattle Flu Study một lần nữa để khám phá các bộ xét nghiệm tại nhà. Quỹ còn phát động chương trình Covid-19 Therapeutics Accelerator để nghiên cứu các biện pháp điều trị Covid-19 hiệu quả nhất và rót 125 triệu USD ban đầu.
Trevor Mundel, Chủ tịch chương trình Y tế toàn cầu của quỹ BMG, cho biết họ không mong đợi tìm ra giải pháp hiệu quả 100%. Các virus khác như HIV, lao chứng minh cần tới sự kết hợp của nhiều loại thuốc. Điều mà Accelerator muốn làm được là xác định danh sách rút gọn của khoảng 50-100 loại thuốc được FDA chứng nhận, sau đó tiếp tục rút ngắn.
Therapeutics Accelerator là dự án quốc tế với sự tham gia của Gates cũng như chính phủ nhiều nước. Nó dựa trên mô hình của Liên minh vì Đổi mới đối phó dịch bệnh (CEPI), cũng là một sáng kiến của quỹ BMG. CEPI đang dành nguồn lực để tìm ra vắc-xin điều trị Covid-19. Bill Gates trả lời trên NPR rằng tụ tập đám đông nên hoãn lại cho đến khi vắc-xin được tìm thấy.
Với suy nghĩ này, ông nảy ra ý tưởng lớn khác. Thông thường, chỉ có vắc-xin được chọn được sản xuất, đồng nghĩa với độ trễ khi vắc-xin được chọn với thời gian có có sẵn ở quy mô lớn. Gates muốn xây 7 nhà máy dành cho mọi vắc-xin tiềm năng và sản xuất lượng lớn. Ông ước tính chi phí bỏ ra lên tới hàng tỷ USD nhưng đáng nếu có thể đưa vắc-xin tới cho bệnh nhân sớm.
Hôm 15/4, quỹ BMG thông báo tài trợ thêm 150 USD để hỗ trợ chẩn đoán, điều trị và nghiên cứu vắc-xin, cũng như gây qũy cho châu Phi và Nam Á, nơi các nước đang phải đối phó với sự lây lan của virus mà không có nhiều nguồn lực để xử lý.
Tất nhiên, Bill Gates không tránh khỏi bị chỉ trích, bao gồm những người đưa ra thuyết âm mưu, tin rằng Gates đứng sau virus gây nên đại dịch. Dù chỉ là cáo buộc vô căn cứ, chúng vẫn đang được chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội. Lại có người mỉa mai khi các tỷ phú làm từ thiện, họ không chỉ mua vắc-xin mà còn PR cho bản thân.
Dù thế nào đi nữa, theo CEO quỹ BMG Mark Suzman, đại dịch Covid-19 đã “tháo xích” cho các nỗ lực từ thiện phi thường. Lớn tới đâu, nó vẫn chỉ đóng góp phần nhỏ trong nỗ lực hợp tác toàn cầu để đánh bại khủng hoảng này. Ông Suzman cho rằng ưu điểm của thiện nguyện là thử nghiệm các ý tưởng mà người khác có thể không thử, từ đó chính phủ và doanh nghiệp có thể lựa chọn các ý tưởng thành công. “Nếu tất cả khu vực công và tư sát cánh, chúng ta có thể tránh được kịch bản tồi tệ nhất của loài người, kinh tế và chi phí xã hội”.
CÙNG CHUYÊN MỤC
