Các hồng y Công giáo từ khắp nơi trên thế giới sẽ bắt đầu bỏ phiếu bầu một Giáo hoàng mới dưới bức bích họa "Sự phán xét cuối cùng" của Michelangelo trên trần Nhà nguyện Sistine vào chiều thứ Tư giờ địa phương (7/5), trong một mật nghị lớn nhất và có lẽ là khó đoán nhất từng diễn ra.
Một trong những di sản của Giáo hoàng Francis, người đã qua đời vào tháng trước ở tuổi 88, là để lại một hội đồng hồng y đa dạng nhưng chia rẽ sâu sắc, với một số người hòa hợp với Giáo hội tiến bộ mà ông thúc đẩy và những người khác muốn lật đổ những thay đổi của ông và quay ngược thời gian.
Mật nghị diễn ra như thế nào và khi nào Giáo hoàng mới sẽ được chọn?
Làn khói trắng từ Vatican
Khi Giáo hội Công giáo bầu ra một giáo hoàng mới, thế giới không chú ý đến một cuộc họp báo hay bài đăng trên mạng xã hội, mà là đến cảnh khói bốc lên từ một ống khói nhỏ trên đỉnh Nhà nguyện Sistine.
Nếu khói có màu đen, thì chưa có giáo hoàng mới nào được chọn. Nếu khói có màu trắng, thì đã có quyết định: Habemus Papam - chúng ta có giáo hoàng. Đây là một vở kịch lớn, được phát sóng trực tiếp tới hàng triệu người.
Nhiều khói đen sẽ xuất hiện trước khi làn khói trắng cuối cùng được
Tín hiệu khói trắng như thế này sẽ cho biết thế giới đã có Giáo hoàng mới
Nhưng điều mà người xem không thấy được là sự phức tạp ẩn giấu trong nghi lễ kéo dài hàng thế kỷ này: ống khói được xây dựng cẩn thận, bếp lò được thiết kế và công thức hóa học chính xác, mỗi bộ phận đều được thiết kế tỉ mỉ để đảm bảo rằng một làn khói mang theo một thông điệp rõ ràng.
Các chuyên gia nói với BBC rằng quá trình này đòi hỏi "hai màn pháo hoa tùy chỉnh", các buổi diễn tập thử khói và lính cứu hỏa Vatican túc trực. Quá trình này được tổ chức tỉ mỉ bởi một nhóm kỹ sư và các viên chức Nhà thờ làm việc cùng nhau.
Hình ảnh của Reuters cho thấy các công nhân đang dựng giàn giáo để chuẩn bị lắp đặt ống khói tại Nhà nguyện Sistine, trước cuộc họp kín
Giáo hoàng Francis qua đời vào Thứ Hai Phục sinh ở tuổi 88 và sau khi tang lễ kết thúc, mọi sự chú ý đã đổ dồn vào mật nghị - một cuộc họp riêng để bầu ra giáo hoàng mới.
Tòa thánh Vatican đã xác nhận các hồng y sẽ họp tại Vương cung thánh đường Thánh Peter vào ngày 7 tháng 5 để cử hành Thánh lễ đặc biệt trước khi tập trung bên trong Nhà nguyện Sistine, nơi cuộc bỏ phiếu phức tạp sẽ bắt đầu .
Truyền thống đốt phiếu bầu của các hồng y có từ thế kỷ 15 và trở thành một phần trong nghi lễ mật nghị nhằm đảm bảo tính minh bạch và ngăn chặn sự can thiệp, đặc biệt là sau khi sự chậm trễ trong cuộc bầu cử giáo hoàng trước đó đã dẫn đến sự thất vọng và bất ổn của công chúng.
Theo thời gian, Vatican bắt đầu sử dụng khói như một cách để giao tiếp với thế giới bên ngoài trong khi vẫn đảm bảo tính bảo mật nghiêm ngặt của cuộc bỏ phiếu.
Và ngày nay, mặc dù truyền thông đã có nhiều tiến bộ, Vatican vẫn quyết định bảo tồn truyền thống này.
Candida Moss, giáo sư thần học tại Đại học Birmingham, nói với BBC rằng: "Từ thời cổ đại, con người đã nhìn thấy khói bốc lên - từ lễ hiến tế động vật và ngũ cốc trong Kinh thánh, hoặc từ việc đốt hương theo truyền thống - như một hình thức giao tiếp của con người với thần thánh".
"Theo truyền thống Công giáo, lời cầu nguyện 'bay lên' tới Chúa. Việc sử dụng khói gợi lên những nghi lễ tôn giáo này và tính thẩm mỹ của sự kỳ diệu và bí ẩn đi kèm với chúng."
Giáo sư Moss cũng cho biết khói bốc lên khiến những người tụ tập tại Quảng trường Thánh Peter "cảm thấy được hòa nhập - như thể họ được đưa vào sự kiện bí ẩn và bí mật này".
Lý do chỉ mang tính tượng trưng, nhưng để áp dụng được vào thế kỷ 21 đòi hỏi phải có kỹ thuật thực tế.
Các công nhân dựng giàn giáo để lắp ống khói trong Nhà nguyện Sistine cho mật nghị. Ảnh: Vatican Media/Reuters
Hình ảnh cho thấy hai bếp lò và ống khói được lắp đặt bên trong Nhà nguyện Sistine trước cuộc họp kín
Bên trong Nhà nguyện Sistine, có hai chiếc bếp được lắp đặt tạm thời dành riêng cho mật nghị: một chiếc để đốt phiếu bầu, chiếc còn lại để tạo ra tín hiệu khói.
Cả hai bếp lò đều được kết nối với một ống khói nhỏ - một đường ống bên trong ống khói cho phép khói thoát ra ngoài - dẫn lên qua mái nhà nguyện ra bên ngoài. Vào ngày 2/5, đội cứu hỏa đã được nhìn thấy trên mái nhà, cẩn thận cố định đầu ống khói vào đúng vị trí, trong khi công nhân dựng giàn giáo và xây dựng các bếp lò bên trong.
Nhà nguyện Sistine, được xây dựng cách đây hơn 500 năm, là nơi có một trong những trần nhà nổi tiếng nhất thế giới. Được trang trí bằng các bức bích họa của Michelangelo, nhà nguyện này không được thiết kế chính xác để tạo tín hiệu khói và ống khói cần được lắp đặt một cách kín đáo và an toàn.
Đây là một quá trình phức tạp. Các kỹ thuật viên sử dụng một lỗ mở hiện có hoặc tạo một cửa sập tạm thời để đưa ống khói vào - thường được làm bằng kim loại như sắt hoặc thép. Đường ống chạy từ bếp lò ra bên ngoài, thoát ra qua mái ngói phía trên Quảng trường St Peter.
Mọi mối nối đều được bịt kín để tránh rò rỉ và mọi thành phần đều được thử nghiệm. Các chuyên gia tập dượt thử khói vào những ngày trước khi mật nghị bắt đầu, đảm bảo ống khói hoạt động theo thời gian thực. Ngay cả lính cứu hỏa Vatican cũng tham gia; trực chiến trong trường hợp trục trặc.
"Đây là một quy trình chính xác đến vậy vì nếu có một điều gì đó không ổn, thì đó không chỉ là lỗi kỹ thuật - mà nó sẽ trở thành một sự cố quốc tế", Kevin Farlam, một kỹ sư kết cấu đã làm việc tại các di sản, nói với BBC. "Nó không giống như việc lắp một đường ống vào lò nướng pizza. Mọi bộ phận của hệ thống phải được lắp đặt mà không làm hỏng bất cứ thứ gì".
Thiết lập này được xây dựng vài ngày trước khi các hồng y đến và được tháo dỡ sau khi giáo hoàng được bầu.
Lính cứu hỏa đã lắp ống khói vào ngày 2 tháng 5
Để đảm bảo tín hiệu có thể nhìn thấy được, các kỹ thuật viên của Vatican sử dụng kết hợp nhiều hợp chất hóa học.
Giáo sư Mark Lorch, trưởng khoa hóa học và hóa sinh tại Đại học Hull, nói với BBC rằng: "Về cơ bản, họ đang chế tạo hai loại pháo hoa tùy chỉnh".
"Để tạo ra khói đen, người ta đốt hỗn hợp kali perchlorat, anthracene và lưu huỳnh - tạo ra khói đen dày.
"Để tạo ra khói trắng, người ta sử dụng hỗn hợp kali clorat, lactose và nhựa thông, khi cháy sẽ sạch và nhạt màu.
"Trước đây, họ thử đốt rơm ẩm để tạo ra khói sẫm màu hơn và đốt rơm khô để tạo ra khói nhạt hơn - nhưng điều này gây ra một số nhầm lẫn vì đôi khi khói có màu xám."
Ông giải thích rằng các hóa chất này được "đóng gói sẵn trong hộp và đốt cháy bằng điện tử" nên không có sự mơ hồ nào cả.
Việc thêm tiếng chuông - được đưa vào trong cuộc bầu cử Giáo hoàng Benedict XVI - hiện được dùng để xác nhận và kết hợp với tín hiệu khói.
Trong nhiều năm qua, đã có những đề xuất hiện đại hóa hệ thống: đèn màu, cảnh báo kỹ thuật số hoặc thậm chí là bỏ phiếu trên truyền hình. Nhưng đối với Vatican, nghi lễ này không chỉ là một công cụ giao tiếp - đó là khoảnh khắc tiếp nối truyền thống kéo dài hàng thế kỷ.
Giáo sư Moss cho biết: "Điều này liên quan đến truyền thống và sự bí mật, nhưng nó cũng có giá trị thần học thực sự".
Những hình ảnh trong cuộc mật nghị hồng y ngày 13/3/2013, khi Giáo hoàng Francis được bầu chọn
Sự chờ đợi
133 hồng y có quyền bỏ phiếu đã làm quen với nhau và chia sẻ tầm nhìn về tương lai của Giáo hội trong các cuộc họp tiền mật nghị hàng ngày kể từ ngày 28 tháng 4. Tuy nhiên, thách thức của nhiệm vụ dường như được tóm tắt bởi Ignatius Suharyo Hardjoatmodjo, Tổng giám mục Jakarta, người là hồng y cuối cùng đến Rome. "Có rất nhiều sự nhầm lẫn," ông nói với các nhà báo sau khi nghe phát biểu từ 50 hồng y. "Chúng tôi đã nghe nhiều ý kiến khác nhau, không dễ để đưa ra kết luận."
Các vị hồng y đã gặp nhau lần cuối vào sáng thứ Ba (6/5) trước khi chuyển đến nơi ở của họ tại Casa Santa Maria, nơi họ sẽ phải giao nộp điện thoại di động và bị cách ly với thế giới bên ngoài cho đến khi một Giáo hoàng mới được chọn. Họ chỉ ra ngoài để đi xe buýt giữa nhà khách và Nhà nguyện Sistine. Các hồng y phải tuyên thệ giữ bí mật, giống như tất cả nhân viên Vatican hỗ trợ họ, từ đầu bếp và người dọn dẹp đến lái xe và nhân viên y tế.
Nhân viên được chỉ định cho mật nghị tuyên thệ tại Nhà nguyện Pauline ở Vatican vào thứ Ba. Ảnh: Vatican/EPA
Có hai vòng bỏ phiếu mỗi ngày, một vào buổi sáng và một vào buổi chiều. Khói bốc lên từ ống khói được lắp đặt trên nóc Nhà nguyện Sistine vào cuối mỗi phiên bỏ phiếu - nếu là khói đen, điều đó có nghĩa là cuộc bỏ phiếu chưa có kết quả; nếu là khói trắng, thì một Giáo hoàng mới đã được chọn. Nếu cuộc bầu cử kéo dài, các hồng y sẽ nghỉ một ngày để suy ngẫm sau ba ngày bỏ phiếu đầy đủ.
Kết quả quá khó đoán
Những đồn đoán về người kế vị Giáo hoàng Francis đã rộ lên ngay cả trước khi ông qua đời, và mỗi ngày trôi qua, một papabile, hay ứng cử viên giáo hoàng, lại được thêm vào danh sách suy đoán gồm hơn 20 ứng cử viên tiềm năng. Ngôi sao đang lên trong những ngày gần đây là Robert Prevost, một hồng y ôn hòa người Mỹ nổi tiếng với "sự phán đoán vững chắc và khả năng lắng nghe nhạy bén", theo tờ báo Công giáo Crux.
Prevost dường như đã làm lu mờ một ứng cử viên ôn hòa hàng đầu khác, Pietro Parolin, Quốc vụ khanh Vatican, người được coi là một nhà ngoại giao xuất sắc nhưng có lẽ quá “nhàm chán” để lãnh đạo 1,4 tỷ người Công giáo trên thế giới. Một ứng cử viên được yêu thích khác là Luis Antonio Tagle, một nhà cải cách đến từ Philippines với biệt danh "Đức Francis châu Á". Nhưng cùng với Parolin, ông đã bị chỉ trích vì xử lý kém các vụ lạm dụng tình dục trẻ em bởi các giáo sĩ.
Cùng với Tagle, những người khác trong nhóm ủng hộ tiến bộ bao gồm các hồng y người Ý Matteo Zuppi và Pierbattista Pizzaballa, một người tìm kiếm hòa bình đã sống ở Jerusalem trong nhiều năm, cũng như Jean-Claude Hollerich từ Luxembourg, Timothy Radcliffe từ Vương quốc Anh và Michael Czerny của Canada.
Về phía những người theo chủ nghĩa truyền thống là Péter Erdő của Hungary và Robert Sarah, một hồng y đến từ Guinea, người đã chỉ trích triều đại giáo hoàng của Giáo hoàng Francis. Mặc dù không nằm trong danh sách ứng cử viên hàng đầu, nhưng trong số những người vận động cho một người kế vị bảo thủ của Giáo hoàng Francis có Raymond Burke, một giám mục người Mỹ ủng hộ Donald Trump, và Gerhard Müller, một người Đức đã cảnh báo rằng Giáo hội có thể chia rẽ nếu một giáo hoàng chính thống không được bầu.
Các Hồng y Mario Aurelio Poli (phía trước) và Vicente Bokalic Iglic rời đi sau cuộc họp của giáo đoàn vào thứ Hai
Nhưng như câu nói cũ trong cuộc bầu cử giáo hoàng, "người bước vào mật nghị với tư cách là giáo hoàng, sẽ rời đi với tư cách là một hồng y", ít ứng cử viên hàng đầu nào khi bắt đầu quá trình này có thể vượt qua các vòng bỏ phiếu liên tiếp. Một ví dụ điển hình là Jorge Mario Bergoglio, người vào năm 2013 không được coi là một ứng cử viên nhưng đến cuối mật nghị đã trở thành Giáo hoàng Francis.
Một điều mà các hồng y dường như đồng ý trong quá trình chuẩn bị cho mật nghị là sự cần thiết của một Giáo hoàng mới có khả năng "làm cầu nối và người hướng dẫn cho một nhân loại mất phương hướng, bị đánh dấu bởi cuộc khủng hoảng trật tự thế giới", đồng thời tái khẳng định cam kết "ủng hộ Giáo hoàng mới", một quan chức Vatican cho biết trong một cuộc họp báo vào thứ Hai.
"Những người đàn ông của đức tin này đang bước vào [mật nghị] với niềm tin rằng Chúa đã chọn Giáo hoàng tiếp theo," Andrea Vreede, phóng viên Vatican của NOS, đài phát thanh và truyền hình công cộng Hà Lan, cho biết. "Bây giờ họ phải tìm ra sự lựa chọn đó là gì. Điều này rất khó đoán vì có nhiều cử tri mới không quen biết nhau, vì Giáo hoàng Francis chưa bao giờ tổ chức các cuộc họp hồng y, vì vậy họ chưa bao giờ được mời để hỗ trợ hoặc tư vấn cho Giáo hoàng. Vì vậy, điều duy nhất họ có thể đồng ý, dù là cực tả hay cực hữu, là tất cả họ đều muốn tham gia nhiều hơn vào chính phủ của Giáo hoàng tiếp theo."
Một số gương mặt hồng y hiện tại
Một điều khác mà tất cả họ dường như đồng ý là mật nghị phải diễn ra ngắn gọn, có lẽ không kéo dài quá ba đến bốn ngày.
"Tôi nghĩ họ đã có ai đó trong đầu," Severina Bartonitschek, phóng viên Vatican của KNA, một hãng thông tấn Công giáo ở Đức, cho biết. "Và công việc chính của Giáo hoàng mới sẽ là thống nhất Giáo hội. Đây luôn là công việc của bất kỳ vị giáo hoàng nào, nhưng nó sẽ đặc biệt quan trọng đối với Giáo hoàng tiếp theo. Vâng, người đó sẽ phải giải quyết vấn đề truyền giáo, nhưng cũng có những vấn đề như các vụ lạm dụng. Chúng ta cần một Giáo hoàng không ngại đấu tranh chống lại vấn đề này."
Nguồn: The Guardian, TIME, BBC
CÙNG CHUYÊN MỤC
