Mưa Đỏ là bộ phim điện ảnh tái hiện lại 81 ngày đêm ác liệt tại Thành cổ Quảng Trị năm 1972, nơi hàng nghìn chàng trai đôi mươi đã gác lại giảng đường, tình yêu, tuổi trẻ để cầm súng giữ từng tấc đất quê hương. Không chỉ là một tác phẩm chiến tranh với bom đạn, cháy nổ, bộ phim còn là bản trường ca bi tráng về những phận người trong chiến tranh: những người lính ngã xuống khi ước mơ còn dang dở, những bà mẹ nuốt nước mắt tiễn con, và cả những thương binh thật xuất hiện trong phim, để làm sống lại một ký ức máu lửa chưa bao giờ phai. Xem Mưa Đỏ là bước vào một vùng ký ức dữ dội, nơi khán giả không chỉ thấy chiến tranh khốc liệt đến nhường nào, mà còn thấm thía hơn giá trị của hòa bình hôm nay.
Câu nói gây sốc mở ra sự thật chiến tranh
“Muốn cụt tay, cụt chân hay bị mù? Thương tật 1/4 hay 3/4?” - câu nói nửa đùa nửa thật của các thương binh trên phim trường Mưa Đỏ đã khiến nhiều diễn viên và cả khán giả lặng người. Nó không nằm trong kịch bản, càng không phải một thủ pháp hóa trang của đạo diễn. Đó là lời nói bật ra một cách tự nhiên từ những người lính năm xưa, những người đã thực sự đi qua cuộc chiến Quảng Trị mùa hè đỏ lửa 1972 và mang về những vết thương không bao giờ lành.
Trong giọng điệu tưởng chừng hóm hỉnh ấy, người nghe cảm nhận được cả một sự thật trần trụi: chiến tranh là mất mát, là thương tật, là sự đánh đổi bằng máu xương tuổi trẻ. Sự “tếu táo” của các thương binh chỉ càng làm nỗi đau thêm buốt nhói, bởi đằng sau nụ cười ấy là những năm tháng khốc liệt đã hằn sâu vào ký ức.
Diễn viên đặc biệt của Mưa Đỏ
Đó cũng chính là tinh thần mà bộ phim Mưa Đỏ mang đến cho khán giả. Không phải những thước phim tô hồng, không phải sự anh hùng hóa một chiều, mà là một bức tranh đầy máu, nước mắt, nhưng vẫn rực sáng bởi tình đồng đội, bởi ý chí sống còn để bảo vệ từng tấc đất. Mưa Đỏ chuyển thể từ tiểu thuyết của nhà văn Chu Lai đã khơi dậy lại ký ức về trận chiến 81 ngày đêm giữ Thành cổ Quảng Trị. Một cuộc chiến không chỉ quan trọng về chiến thuật, chiến lược, mà còn mang ý nghĩa lịch sử trên bàn đàm phán Paris.
Trong rất nhiều chi tiết bi tráng mà đạo diễn Đặng Thái Huyền đưa lên màn bạc, việc mời những thương binh thật tham gia bộ phim chính là quyết định táo bạo nhất. Họ không chỉ tái hiện chiến tranh, mà bằng chính thân thể, họ đã biến Mưa Đỏ thành một chứng tích sống động. Và câu nói “Muốn cụt tay, cụt chân hay bị mù? Thương tật 1/4 hay 3/4?” chính là nhát dao khắc sâu sự thật ấy vào lòng khán giả.
Ký ức chiến tranh tái hiện bằng máu thịt
Nếu ở các phim chiến tranh trước đây, khán giả thường chỉ nhìn thấy bom đạn, khói lửa hay những cảnh giết chóc, bọm đan được dàn dựng, thì Mưa Đỏ đã bước thêm một bước xa hơn. Phim đưa những thương binh thật sự, những người còn ở lại của Thành cổ Quảng Trị năm xưa, vào trong phim. Điều này khiến ranh giới giữa điện ảnh và hiện thực gần như bị xóa nhòa.
Trong một phân cảnh tại hầm phẫu thuật, thương binh nằm “xếp lớp như cá”. Tiếng rên la dội khắp căn hầm ngột ngạt. Máy quay lướt qua một đôi chân vừa bị cưa cụt, một thân hình bê bết máu, một gương mặt tím tái. Khán giả rùng mình, tưởng đó chỉ là hóa trang hay kỹ xảo. Nhưng không, đó chính là thương binh thật, mang trên mình thương tật từ năm 1972. Ngay sau cảnh ấy, là cảnh bác sĩ Lê (Hứa Vĩ Văn) buộc phải cưa sống chân đồng đội vì hết thuốc mê. Diễn viên Hứa Vĩ Văn kể lại, khi hoàn thành cảnh quay, anh và Hiếu Nguyễn đã không thể ngăn nước mắt. Bởi khi đứng giữa những người thương binh thật, sự đau đớn mà họ từng trải qua không còn là chuyện “đóng phim”, mà là sự thật hiển hiện.
Câu nói “Muốn cụt tay, cụt chân hay bị mù? Thương tật 1/4 hay 3/4?” như một lời đùa nhẹ nhàng, nhưng lại lột tả rõ hơn cả những cảnh bom đạn khốc liệt. Nó phản ánh tinh thần người lính: coi thương tật là một phần tất yếu, thậm chí có thể “xin phần thương tích” như một sự lựa chọn. Đằng sau sự bình thản ấy là ý chí kiên cường bởi với họ, việc được trở về đã là một may mắn, bởi hàng nghìn đồng đội đã nằm lại nơi dòng Thạch Hãn. Giống như cách một cựu chiến binh đã nói ở họp báo phim: "Thành cổ rộng nhưng đồng đội tôi nằm chật".
Sự xuất hiện của các thương binh cũng khiến mạch cảm xúc phim thêm đặc biệt. Khán giả không chỉ nhìn thấy bi kịch của nhân vật hư cấu như Cường, Tạ, Bình, Hải, Tú hay Tấn, mà còn thấy những mảnh đời có thật. Đó là lúc điện ảnh không còn dừng lại ở mức tái hiện lịch sử, mà trở thành “ký ức sống”, nơi quá khứ và hiện tại giao thoa. Sau tiếng bom là xác người, sau chiến trận là những thương binh người đầy máu me bị thả nổi trên sông Thạch Hãn. Trong sự thật tàn khốc ấy, thương binh thật góp mặt không chỉ như diễn viên quần chúng, mà như một tấm gương phản chiếu, rằng chiến tranh không phải chuyện xa xưa, mà vẫn hiện diện trên thân thể họ hôm nay.
Khi Mưa Đỏ không chỉ còn là một bộ phim
Đạo diễn Đặng Thái Huyền chia sẻ: "Các bác cựu chiến binh luôn đến phim trường từ rất sớm, có người đi bằng xe 3 bánh tự chế. Thời điểm quay Mưa đỏ là lúc thời tiết ở Quảng Trị đang rét buốt nhưng các ông, các bác không ngại khó khăn đã nằm yên cho chúng tôi hoá trang trong trang phục lính mùa hè rất mỏng, rồi lại quay phim khá lâu. Trời lạnh như thế hẳn là các vết thương cũ sẽ đau buốt. Chúng tôi thật sự cảm phục tinh thần người lính Bộ đội Cụ Hồ của các bác và trong lòng luôn tràn ngập sự biết ơn với những người đã sẵn sàng cùng chúng tôi làm sống lại một trang lịch sử của dân tộc".
Chính quyết định nhờ đến sự giúp sức của các cựu chiến binh đã khiến Mưa Đỏ trở thành một tác phẩm không giống bất cứ bộ phim chiến tranh nào trước đó. Giá trị của Mưa Đỏ không chỉ nằm ở quy mô hoành tráng, không chỉ là những cảnh bom nổ, máy bay, xe tăng thật được huy động, mà còn ở tính nhân văn khi tái hiện ký ức bằng chính sự hiện diện của những con người từng ở trong ký ức đó. Với khán giả trẻ, đây không chỉ là một bộ phim, mà là một bài học lịch sử bằng hình ảnh sống động.
Cảnh kết Mưa Đỏ có một chi tiết đáng nhớ: chiếc khăn hình chữ S bị cắt đôi, mỗi mảnh nằm trong tay hai người lính ở hai chiến tuyến. Nhiều lời tranh cãi, không ít khán giả cho rằng đó là biểu tượng của đất nước chia cắt, có người lại phản bác rằng đó chỉ là sự vô tình. Nhưng có lẽ, còn ám ảnh hơn cả hình ảnh ấy là câu nói của thương binh: “Muốn cụt tay, cụt chân hay bị mù? Thương tật 1/4 hay 3/4?”. Nó không chỉ khắc họa sự tàn khốc của chiến tranh, mà còn truyền lại cho thế hệ sau thông điệp: chiến tranh luôn để lại những mất mát không gì bù đắp.
Ở mức độ nghệ thuật, đây là quyết định táo bạo nhưng xứng đáng. Bởi chân thực không phải để gây sốc, mà để khơi dậy sự đồng cảm. Ở góc nhìn lịch sử, đó là sự tri ân khi thương binh góp thân mình vào bộ phim, họ một lần nữa được ở gần đồng đội, được sống lại tuổi trẻ cùng họ. Mưa Đỏ là một nén nhang dâng lên những anh linh đã nằm lại dưới cỏ Thành cổ, dưới sóng Thạch Hãn, chiến tranh không chỉ để lại những con số thương vong, mà còn in hằn trong máu thịt, ký ức của những con người cụ thể. Và Mưa Đỏ đã làm được điều mà ít phim chiến tranh Việt Nam trước đây chạm tới: biến lịch sử thành trải nghiệm sống, biến bi kịch thành sự thật không thể phai mờ. Đó không chỉ là phim. Đó là ký ức, là lời nhắc nhở, là tiếng chuông ngân dài cho thế hệ hôm nay rằng hòa bình mà chúng ta đang có được đánh đổi bằng máu, bằng tuổi trẻ, bằng những cơ thể không còn lành lặn.
Và đôi khi, chỉ một câu nói ngắn ngủi - “Muốn cụt tay, cụt chân hay bị mù? Thương tật 1/4 hay 3/4?” cũng đủ để khắc sâu sự thật ấy hơn bất cứ trang sách lịch sử nào.
CÙNG CHUYÊN MỤC
