10 năm trước, hàng triệu khán giả trẻ phát cuồng vì sự hào nhoáng của Boys Over Flowers hay chuyện tình tổng tài ở Secret Garden. 10 năm sau, những tựa phim theo mô típ này đã hoàn toàn thoái trào, còn khán giả phim Hàn ngày nay say mê những bom tấn đa thể loại như Goblin, những chuyện tình đa diện như Crash Landing On You hay những tựa phim gai góc trần trụi như Thế Giới Hôn Nhân.
10 năm, truyền hình Hàn đã có những bước tiến vượt bậc trong tư duy làm phim và cách đánh động người xem, trở thành một "thế lực" đầy cuốn hút trong cộng đồng khán giả trong lẫn ngoài Hàn Quốc nhờ mạnh dạn bóc trần nhiều góc khuất xã hội, hướng đến phản ánh nhiều vấn đề từng bị gán mác "nhạy cảm" nay buộc phải được nhìn nhận dưới lăng kính đa chiều hơn.
Thoát mác lãng mạn hào nhoáng, ngày càng chú trọng những tuyên ngôn gai góc và chân thực hơn
Chúng ta có thể gọi The Heirs (2013) là chút "tàn dư" còn lại của dòng phim thần tượng đầy ảo vọng của thập niên trước, bởi nó là cái tên duy nhất trong 10 năm qua dù thuần lãng mạn "sến sẩm" vẫn gây sốt diện rộng, còn lại tất thảy những cái tên khác làm nên "bộ mặt" của truyền hình Hàn thập kỷ qua nếu không phải bom tấn đa thể loại thì cũng hàm chứa những tuyên ngôn mới mẻ, quyết liệt và thực tế.
The Heirs - phim thần tượng hiếm hoi gây sốt trong 10 năm qua
Sự bùng nổ của các đài cáp tvN, JTBC, OCN và Netflix thâm nhập thị trường Hàn có thể xem là động lực chính thúc đẩy những ý tưởng táo bạo mới. Misaeng (2014) của tvN tái hiện chân thật cuộc sống văn phòng đến nỗi khiến dân công sở xin về sớm để kịp xem phim có lẽ là dấu mốc mở ra kỉ nguyên của phim hiện thực Hàn Quốc. Từ đây, phim chính kịch lên ngôi, hé lộ góc khuất trong mọi mặt cuộc sống bất kể pháp luật (Secret Forest), y khoa (Người Thầy Y Đức), giáo dục (SKY Castle), chính trị (Tổng Thống 60 Ngày), truyền thông (Pinocchio) hay châm biếm tài phiệt (Penthouse). Không còn mặn mà với sự hào nhoáng, phim Hàn nay sẵn sàng phơi bày những mảng tối trong chính xã hội nước mình với mục tiêu đem đến cái nhìn đa chiều cho khán giả.
Những tựa phim 19+ từng chỉ phổ biến trên màn ảnh rộng và dè dặt trên màn ảnh nhỏ nay đã được khán giả Hàn đón nhận nhiệt liệt, đơn cử như Thế Giới Hôn Nhân (2020) lột trần đến những góc khuất tăm tối nhất của đời sống vợ chồng, Secret Love Affair (2014) theo đuổi chuyện tình cô - trò trái lẽ thường vẫn được đánh giá cao nhờ lối triển khai đầy cảm xúc. Hay những chủ đề đi ngược định kiến của phần đông người Hàn như quyền hạnh phúc của mẹ đơn thân (When Camellia Blooms), nỗi khổ của người mắc bệnh tâm lý (Điên Thì Có Sao), hay sự cùng cực của người trẻ (My Mister) chẳng hạn, đều đã tìm được đường lên màn ảnh nhỏ và thậm chí được tán dương vì sự táo bạo của chúng.
Sáng tạo nhưng vẫn không quên phát huy cái cũ, phim Hàn rõ ràng vẫn chú trọng dòng phim lãng mạn vốn là thế mạnh nhiều năm nay. Thay vì những chuyện tình tổng tài nhạt thếch, ta có mối tình đậm màu kỳ ảo trong Goblin (2016-2017), có mối tình quân nhân bác sĩ đặt trong bối cảnh bom tấn ở Hậu Duệ Mặt Trời(2016), hay có tình yêu xuyên biên giới với Crash Landing On You(2019-2020). Rõ là những chuyện tình ấy đều phi thực, nhưng quy mô và bối cảnh đã được đắp nặn với rất nhiều thông điệp đủ chiều sâu để chạm đến khán giả.
Bổ trợ cho nội dung mới lạ, phần hình ảnh hẳn nhiên cũng được nâng cấp. Mr. Sunshine(2018), Hotel Del Luna(2019), Quân Vương Bất Diệt (2020) là những điển hình cho phần kỹ xảo đẹp lung linh choáng ngợp của các phim Hàn "chịu chơi", hay Vagabond (2019) đánh dấu phim hành động Hàn có kỹ xảo tiệm cận Hollywood khiến ai nấy phải trầm trồ. Dẫu còn vấp váp, truyền hình Hàn đã và đang tỏ rõ tham vọng rút ngắn khoảng cách với Hollywood trong thể loại những thể loại đòi hỏi kỹ xảo phức tạp và kinh phí khủng.
Phần hình ảnh được đầu tư với những khung hình đẹp đến choáng ngợp
Phim hành động cũng hướng đến tiệm cận chất lượng Hollywood
Cách mạng hình tượng triệt để, nhân vật chính trở thành những kẻ hợp xu hướng nhưng không-hoàn-hảo
Nam chính bá đạo ngang ngược với cả thế giới chỉ vì yêu say đắm một người mà thay đổi, nữ chính dịu dàng hiền lành hết phần người khác, những kiểu nhân vật lý tưởng nghe đậm mùi "ngôn tình" từng gieo đầy ảo vọng lung linh về một Hàn Quốc màu hồng trong lòng giới trẻ châu Á nay đã gần như bị "khai tử", thay bằng những hình tượng kém hoàn hảo hơn, phức tạp hơn và giàu sức gợi hơn.
Ngày nay, khán giả yêu mến những nam chính có thể hơi khờ khạo nhưng phải tôn trọng phái nữ, những nữ chính có thể nghèo nhưng phải tự chủ và tự lập, và nhất là những mẫu hình dễ gặp trong đời thật. Phim ảnh Hàn từng chỉ thích khắc họa những con người đẹp đẽ hay phi thường khiến người khác ngưỡng vọng, nhưng nay "mỗi con người là một điều phi thường" mới là phương châm phim Hàn hướng đến. Mẹ đơn thân, nhân viên văn phòng, người phẫu thuật thẩm mỹ, hay cả người cao tuổi cũng có thể trở thành nhân vật trung tâm được yêu mến.
Đặc biệt hơn cả, nắm bắt những xu hướng nổi bật của thế giới như nữ quyền, quyền tự do cá nhân, sức khoẻ tâm lý của người trẻ hiện đại, số lượng các nhân vật "lệch chuẩn" trên truyền hình Hàn ngày càng gia tăng. "Điên nữ" gen Z của Itaewon Class hay "khùng nữ" Điên Thì Có Sao đều có khuynh hướng chống đối xã hội, các nhân vật chủ chốt của những "hiện tượng rating" như SKY Castle hay Penthouse đều thủ đoạn và nhiều góc tối. Nhân vật trên phim giờ đây không cần quá đẹp hay quá tốt, mà cần phản ánh sự phức tạp của xã hội và lòng người.
Tối ưu hoá độ tiếp cận đến mọi đối tượng với những hình thức mới
Phim Hàn có thể bạo liệt và đậm tính xã hội đến ngột ngạt, nhưng cũng có thể "gà bông" đơn giản đến mức bạn chẳng cần suy nghĩ nhiều mà chỉ xem để thưởng thức nhan sắc. Những tựa phim "gà bông" như thế có lãnh địa riêng của mình: chiếu mạng. Trong nửa đầu thập niên qua, webdrama Hàn vẫn còn là một lĩnh vực ít được chú trọng, nhưng trong 3 năm gần đây mọi chuyện đã khác.
Những thước phim ngắn đầy nam thanh nữ tú, những chuyện tình học đường ngây ngô dễ thương phù hợp cho giới trẻ giải trí sau giờ học, webdrama học đường ngắn tập là lựa chọn phù hợp cho những bạn trẻ chẳng rảnh mở tivi, là nội dung đủ thoả mãn những tâm hồn mộng mơ. Chính thế mà A-TEEN (2018), Love Playlist (2017-2019) trở thành "con cưng giới trẻ", mở ra kỉ nguyên mới cho webdrama học đường, biến webdrama thành một địa hạt màu mỡ cho các tân binh hoặc thần tượng đá chéo sân thử sức.
Ngắn gọn và hường phấn, webdrama được giới trẻ rất ưa chuộng
Nhưng khái niệm "webdrama" tại Hàn trở nên thú vị hơn hẳn với sự xuất hiện của Netflix. Phim nhiều mùa, mỗi mùa 6-10 tập, sản xuất toàn bộ rồi tung ra một lần, Netflix đã và đang áp dụng hình thức phổ biến của series Âu Mỹ cho phim Hàn, phá vỡ công thức 16-20 tập truyền thống. Với phim Hàn thuần Netflix, không chỉ nội dung muốn "quái" thế nào cũng được, mà hình thức còn đánh vào tâm lý không thích chờ đợi của khán giả, rất phù hợp với những người thích "cày phim bộ".
Netflix còn thiết lập mối liên kết chặt chẽ với phim Hàn khi ngày càng nhiều phim được phát hành song song trên nền tảng này chỉ 1-4 tiếng sau chiếu đài. Kể từ khi tiến vào thị trường xứ kim chi năm 2016, Netflix đã và đang góp phần tái định hình nền phim ảnh Hàn Quốc. Theo tờ Korea Times, ít nhất 65% tổng ngân sách 43 tỉ won (~900 tỉ đồng) của bom tấn Mr. Sunshine là do Netflix rót tiền, một nửa ngân sách 25 tỉ won (~525 tỉ đồng) của Vagabond cũng đến từ công ty này, còn Quân Vương Bất Diệt bất chấp rating nội địa quanh quẩn 8% vẫn dễ dàng hòa vốn nhờ bán quyền phát hành cho Netflix. Đây chỉ là một số ví dụ cho thấy Netflix đã mở đường cho không ít phim Hàn đòi hỏi kinh phí khủng, đồng thời giúp phim Hàn nhanh chóng tiếp cận khán giả trên khắp các vùng lãnh thổ.
Nhằm kèn cựa với Netflix, vào năm 2019 ba đài trung ương lớn gồm MBC, KBS, SBS cũng lập một nền tảng stream video chung gọi là Wavve. Với hơn 10 triệu người đăng kí, Wavve phân phối nhiều nội dung thuần Hàn và đang lập kế hoạch tự sản xuất phim chiếu độc quyền trên nền tảng này trong thời gian tới. Và trong khi đa dạng hóa hình thức phát sóng, những bộ phim hàng ngày dài cả trăm tập hay phim cuối tuần muôn thuở khai thác đề tài tâm lý gia đình vẫn được duy trì.
Wavve là nền tảng được lập nhằm cạnh tranh với Netflix
Như vậy, không chỉ đổi mới nội dung, Hàn Quốc đã nhanh chóng đa dạng hóa hình thức tiếp cận khán giả. Bất chấp tuổi tác và công việc, từ tuổi học trò mộng mơ đến người trưởng thành, từ giới trẻ năng động đến các bà nội trợ, từ khán giả nội địa đến khán giả quốc tế, ai nấy đều có phương thức phù hợp để dễ dàng tiếp cận nội dung mình quan tâm, từ đó càng dễ lan toả văn hoá Hàn ra quốc tế.
Sóng sau không ngừng xô sóng trước, phim Hàn vươn mình ra thế giới
Thị trường giải trí cạnh tranh ngày càng khốc liệt nhưng Hàn Quốc không hề thiếu những cú hit liên tục. Tuy phim đài công cộng chứng kiến sự sụt giảm rating nhưng bù lại kỉ lục đài cáp liên tục bị phá vỡ trong 10 năm qua. Những Reply 1988 (18,8%), Crash Landing on You (27,1%), SKY Castle (23,8%) và đỉnh cao Thế Giới Hôn Nhân (28,4%) là minh chứng rõ ràng cho khuynh hướng "sóng sau xô sóng trước", không bao giờ sợ thụt lùi của phim Hàn hiện tại.
Reply 1988 được gọi là đỉnh cao của phim slice of life
Ngôi vương đài cáp hiện tại thuộc về Thế Giới Hôn Nhân
Kế thừa sức nóng của làn sóng Hàn tạo ra bởi các phim bi tình rồi thần tượng thập niên trước, The Heirs, Vì Sao Đưa Anh Tới, Hậu Duệ Mặt Trời, Goblin, Crash Landing on You,... là những cái tên tiêu biểu được xem như "công thần" trong việc duy trì và phát triển làn sóng Hallyu trong thập kỷ vừa qua. The Heirs với kịch bản tầm trung vẫn gây sốt điên đảo nhờ dàn diễn viên cực phẩm và đánh dấu cú hit cuối cho dòng phim thần tượng, Vì Sao Đưa Anh Tới (2013-2014) đã trở thành hiện tượng tại thị trường tỉ dân, Hậu Duệ Mặt Trời (2016) càn quét châu Á, còn Crash Landing On You (2019-2020) được ví như "Winter Sonata thứ 2" tại Nhật bởi sức lan tỏa quá khủng của bộ phim tại quốc gia này.
"Cụ giáo" và "mợ chảnh" khiến nhà nhà hóng phim
Crash Landing on You trụ top đầu Netflix Nhật phải tầm nửa năm sau khi kết thúc phát sóng
Không chỉ khuấy đảo châu Á, phim Hàn còn "vươn vòi" sang các quốc gia phương Tây nói riêng và thế giới nói chung nhờ sự bùng nổ của dịch vụ xem phim trên các nền tảng trực tuyến. Trên Netflix, phim Hàn thường xuyên lọt top trending thế giới và bám trụ top đầu hầu hết thị trường châu Á mỗi khi có tác phẩm nổi bật. Sự nhộn nhịp của cộng đồng mê phim Hàn hơn 163 nghìn người trên Reddit hay hàng trăm nghìn lượt đọc mỗi phim trên diễn đàn Soompi đã phản ánh rõ phim Hàn đang ngày càng phổ biến đến mức nào.
Trong khi Trung - Nhật còn ngần ngại, Hàn đã mạnh dạn "thay áo"
So sánh thêm với nền phim ảnh hiện tại của Trung và Nhật mới càng thấy rõ Hàn không chỉ "vượt lên chính mình" mà còn bứt lên dẫn đầu châu Á. Truyền hình xứ Trung giậm chân tại chỗ bởi thiếu hụt kịch bản gốc, quá nhiều lệnh cấm hạn chế sáng tạo và thiếu một thế hệ diễn viên trẻ thực lực, còn Nhật Bản thì chỉ nổi tiếng với live-action và phim tình cảm, hụt hơi trong cuộc đua giành lấy cảm tình và gia tăng sức ảnh hưởng trong cộng đồng khán giả quốc tế.
Trung nổi tiếng với các tác phẩm chuyển thể từ tiểu thuyết, nhưng trong hàng trăm bộ chỉ có vài bộ chất lượng bởi cứ chăm chăm ngôn tình, huyền huyễn và đam mỹ. Nhật có hẳn một nền công nghiệp 2D phát triển rực rỡ lấy manga làm nền tảng nhưng live-action luôn khiến người ta "méo mặt" khi nhắc đến. Còn kho webtoon của Hàn, dù rõ là không tạp được dấu ấn mạnh mẽ trong lòng độc giả quốc tế, lại được khai thác triệt để và hiệu quả. Từ chuyện tình tổng tài - thư ký trong What’s Wrong with Secretary Kim? (2018), chuyện khởi nghiệp ở Itaewon Class (2020) đến đề tài kinh dị như Kingdom (2018-2019), Sweet Home(2020), hết thảy đều gây được tiếng vang lớn.
Bất kể lãng mạn hay kinh dị, kho webtoon Hàn được khai thác hợp lý giúp phim chất lượng ra đều đều
Trình độ remake của phim Hàn cũng khiến hai nền phim ảnh còn lại phải "ngả mũ". Nếu cuối thập niên trước "cú nổ" Boys Over Flowers là một tác phẩm remake, thì 2020 ta lại có Thế Giới Hôn Nhân khuynh đảo màn ảnh, mới nhất có Mr. Queen đang khấm khá rating hai chữ số dù chưa đến nửa chặng đường, đó là chưa kể những tựa phim điện ảnh như Intimate Strangers(2018), #ALIVE (2020) đều thành công vang dội đến mức có phần nhỉnh hơn bản gốc. Từ công thức sẵn có, phim Hàn biết cách "nêm nếm" lại sao cho "vừa miệng", remake phim phương Tây thì gia thêm chất Á Đông, phim châu Á thì chỉ lấy cái cần lấy và cắt gọt những phần bất hợp lý, tạo ra sản phẩm mới với lớp áo mới và sự cuốn hút mới.
Kết
Từ chỗ "xuất khẩu văn hoá" bằng phim cổ trang, đến khiến khán giả sụt sùi vì bi tình, rồi gieo mộng cho hàng triệu người trẻ qua phim thần tượng, phim truyền hình Hàn Quốc hiện nay đã đa dạng và táo bạo hơn rất nhiều, không chỉ sản xuất những nội dung chỉ làm hài lòng khán giả trong nước mà dần chuyển trọng tâm ra quốc tế.
Với sự kết hợp của ý tưởng mới lạ từ những biên kịch dám nghĩ dám làm, các thế hệ diễn viên chất lượng do tôi rèn từ môi trường cạnh tranh khốc liệt, và sự bành trướng của các dịch vụ trực tuyến cũng như đầu tư quốc tế, phim Hàn Quốc hiện nay có đầy đủ tiềm năng để ngày càng "bành trướng" và trở thành món ăn tinh thần quen thuộc của khán giả khắp thế giới.
CÙNG CHUYÊN MỤC
