Đúng vậy, câu hỏi tưởng chừng vu vơ rằng khi nào thì AI sẽ hoàn toàn thay thế con người thật lại rất nghiêm túc. Nếu bạn đủ lớn tuổi như tôi, chắc từng qua xem một phần hoặc toàn bộ thương hiệu Terminator của đạo diễn James Cameron lừng danh nhỉ? Ngày đó vị đạo diễn nổi tiếng với True Lies, Titanic hay gần đây nhất là hai phần Avatar đã cho tôi một câu hỏi khá ngây ngô là có khi nào một cỗ máy có trí tuệ nhân tạo dạng như Skynet sẽ xuất hiện ngoài đời thật hay không?
 |
Chẳng phải chờ đợi quá lâu, chỉ tầm khoảng đâu đó 30 năm sau thì cái nỗi lo đó đã hiện hữu và nghiêm trong hơn bao giờ hết. Khác với tư duy của một thằng nhóc sợ bị Skynet thả bom nguyên tử tiêu diệt cả thế giới và cho toàn bộ nhân loại chơi Fallout trừ cơm. Nỗi lo của tôi bây giờ là khi nào mình thất nghiệp vì mấy công cụ sản xuất nội dung được phát triển dựa trên AI bây giờ càng ngày càng khủng khiếp.
Tôi có mắc chứng lo lắng quá độ hay không? Bạn cứ nhìn vào những con số và sự kiện dưới đây thì sẽ hiểu thôi mà.
Nghịch lý kỳ lạ khi cổ phiếu tăng thì sa thải cũng tăng
Đầu năm 2024, phố Wall cứ gọi là vui như Tết mặc dù họ không ăn Tết như chúng ta. Vì sao? Vì mọi cổ phiếu, đặc biệt là cổ phiếu của ngành công nghệ đều tăng kịch sàn. Các thống kê từ S&P 500 và Nasdaq Composite cho thấy mọi giao dịch đều đang ở mức kịch sàn. Các mã cổ phiếu của Alphabet, Meta và Microsoft đều bay cao trong tuần qua.
 |
Thậm chí điều này còn góp phần giúp cha đẻ của Window lần đầu tiên trong lịch sử đạt mốc vốn hóa 3000 tỷ Mỹ kim. Giữa lúc các nhà đầu tư cười nói rôm rả thì hãng tin CNBC lại tặng cho người lao động phổ thông một gáo nước lạnh khi công bố mức sa thải nhân sự cũng đang đạt mốc kỷ lục trong vài năm qua.
Trích dẫn số liệu thống kê từ Layoffs.fyi, CNBC cho biết chỉ tính riêng trong tháng đầu tiên của năm 2024, các công ty thuộc lĩnh vực công nghệ đã cắt giảm gần 25.000 nhân viên. Trong số những người phải chịu cảnh thất nghiệp, có rất nhiều nhân sự đến từ những ông lớn trong ngành công nghệ như Microsoft, Google, Amazon, Apple…
 |
Nếu những công ty nói trên có chút xa xôi thì phi vụ sa thải 11% số lượng nhân viên trên toàn cầu của Riot Games lại khiến tôi cảm thấy nỗi lo hiện hữu rõ ràng hơn bao giờ hết. Cụ thể cha đẻ của tựa game Liên Minh Huyền Thoại cho biết sẽ chấm dứt hợp đồng với khoảng 530 nhân viên trên phạm vi toàn cầu. Đồng thời, NPH tựa game MOBA đình đám tiết lộ thêm sẽ thu hẹp quy mô một số dự án công ty.
Trong thông báo chính thức, đồng sáng lập Riot là Marc Merrill cùng Dylan Jadeja, Giám đốc Điều hành, cho biết công ty sẽ tập trung vào "các dự án có giá trị cao", nhằm hướng tới "tương lai bền vững hơn". Điều này cũng trùng khớp với nhận định của CNBC khi dự đoán tình trạng cắt giảm nhân sự tăng đột biến vào tháng 1 là do “doanh nghiệp nhận thấy công việc vẫn trôi chảy dù nhân sự bị cắt giảm”.
Thời hoàng kim của ngành công nghệ đã trôi qua rồi
Dù các công ty khi cắt giảm nhân sự đều đưa ra những lý do hết sức mỹ miều như “tối ưu hóa bộ máy nhân sự” hay “tập trung nguồn lực cho các dự án quan trọng”. Tuy nhiên nhiều nhà quan sát lại cho rằng điều này không có gì khó hiểu và đó cũng chỉ là quy luật cung cầu khi thời hoàng kim của ngành công nghệ đã trôi qua mất rồi.
 |
Trở lại quãng thời gian những năm 2014 ~ 2015, có thể nói đây là “mùa vàng” của ngành công nghệ nói chung và các nhân sự hoạt động trong các lĩnh vực như chuyển đổi số, blockchain, AI… Những ngày đó gần như bất cứ thứ gì cũng có thể biến thành vàng, miễn là nó có liên quan đến công nghệ. Nếu phương Tây có Elon Musk đình đám với Tesla, Space X… Jeff Bezos (Amazon) hay Larry Page và Sergey Brin (Google).
Thì phía Đông vườn địa đàng cũng không kém cạnh với những Mã Hóa Đằng (Tencent), Đinh Lôi (Netease) và dĩ nhiên là không thể không kể đến ngài tỷ phú thích múa võ Mã Vân của Alibaba. Đại dịch Covid 19 có thể là cú sốc đồng thời là thảm họa y tế tồi tệ đối với toàn nhân loại nhưng xét về mặt kinh doanh nó lại góp phần thúc đẩy nhanh sự bùng nổ của các công ty công nghệ.
 |
Khi đó người ta không thể ra ngoài, không thể tiếp xúc trực tiếp với ai, có thể nói giữa bối cảnh bị giam cầm trong bốn bức tường thì cách duy nhất và hiệu quả nhất để làm việc lẫn giải trí chính là thông qua những công cụ số. Công ty phát triển hiển nhiên sẽ kéo theo sự bành trướng về lực lượng nhân sự để phục vụ cho nhu cầu mở rộng hoạt động kinh doanh.
Lúc này các tập đoàn lẫn công ty công nghệ cực kỳ khao khát về nhận sự dẫn đến việc họ sẵn sàng trả lương cực cao để giành giật mà vẫn không thể tuyển được người. Theo báo cáo của TopDev, năm 2016, đa phần lập trình viên tại Việt Nam có việc làm ổn định. Mức thu nhập bình quân của ngành nghề này dạo động từ 10 đến 25 triệu đồng mỗi tháng.
 |
Đáng ngạc nhiên hơn khi đây chỉ được tính là mức thu nhập trung bình bởi vì bậc lương ở vị trí Giám đốc công nghệ thông tin (CIO) có thể lên tới 120 triệu đồng mỗi tháng. Lực lượng kỹ sư cầu nối (Bridge Software Engineer - BrSE) thời điểm đó cũng có thu nhập cực kỳ khả quan khi có thể bỏ túi từ 45 triệu đến 100 triệu đồng. Quả nhiên người xưa có câu nói một người đắc đạo, gà chó cũng phi thăng không sai chút nào.
Cùng thời điểm, trong khi vị trí giám đốc ở một công ty ngoài ngành có mức lương từ 25 đến 30 triệu đã được xem là đãi ngộ khá tốt thì dân công nghệ lại xem đó là mức thu nhập trung bình. Lúc này nhiều chuyện dở khóc dở cười xảy ra khi mà nhân sự trong ngành công nghệ bị “ảo tưởng sức mạnh”. Đại loại như cảm thấy mặt bằng chung đang trả mức lương như vậy mà công ty đang làm việc trả thấp hơn thì làm mọi cách (kể cả phản ứng tiêu cực) để dứt áo ra đi, tìm một nơi có thể trả mức lương mà bản thân cảm thấy vừa ý.
Cuộc vui có hoành tráng đến mấy rồi cũng đến lúc tàn
Khi trend công nghệ hay chính xác hơn là cơn sốt blockchain trôi qua, đại dịch Covid cũng đã được đẩy lùi, thì các đơn vị kinh doanh bắt đầu đối mặt với thực tế tàn khốc. Từ năm 2022, khi người ta không còn kiếm được siêu lợi nhuận từ các sản phẩm số nữa thì nhân sự của ngành công nghệ bắt đầu trải nghiệm làn sóng giảm lương, giảm phúc lợi hay tệ hơn là layoff để tái cấu trúc lại để bộ máy vận hành hoạt động hiệu quả hơn.
 |
Ngoài ra sự phát triển của AI cũng giúp quá trình này tăng tốc nhanh như cách đại dịch Covid 19 giúp ngành công nghệ phát triển rực rỡ vậy. Theo hãng tin CNBC, nhu cầu về AI lớn đến mức một số công ty công nghệ đã bắt đầu sa thải nhân sự ở một vài bộ phận nhằm mạnh tay đầu tư vào phát triển sản phẩm AI.
Nhìn chung các công ty công nghệ đang giảm lượng nhân viên ở những bộ phận hoạt động chưa hiệu quả vì họ muốn tập trung vào AI. Đây chắc chắn là xu hướng chủ đạo khi trí tuệ nhân tạo bắt đầu thực hiện được những việc có tính máy móc và không đòi hỏi quá nhiều sự sáng tạo. Hoặc nói chính xác hơn là những công việc đòi hỏi chất xám thật sự.
 |
Bạn đã quá mệt mỏi với việc cứ phải viết một đoạn văn bản có tính lặp đi lặp lại? Không vấn đề gì khi ChatGPT phiên bản 4.0 có thể làm điều đó tốt hơn bạn hàng ngày, hàng giờ mà không càm ràm vì sao công việc này quá nhàm chán. Bạn cảm thấy các hình ảnh thiết kế quá đơn điệu và ước gì có một công cụ giúp mình vẽ phác thảo để biến nó thành nguồn tham khảo cho sản phẩm chính thức?
Ngày trước thì có MidJourney và Stable Diffusion thống trị mảng này, bây giờ thì trăm hoa đua nở với DALL-E đến từ chính những người tạo ra ChatGPT hay các công cụ khác cũng nổi tiếng không kém như Shutterstock, Bing Image Creator (bây giờ là Windows Copilot), NightCafe, Lexica và còn rất rất rất nhiều những công cụ khác.
 |
Viết văn và vẽ tranh đã có AI thì các công việc khác cũng có. Ngày xưa bạn ngồi cực khổ làm thuyết trình bằng Powerpoint và phải nhớ các mẹo trình bày hay các mẫu dàn trang đẹp còn bây giờ mọi thứ đã có Canva lo hết, người ta chỉ cần nhìn cáo nào vừa mắt thì gắp thả là xong. Thậm chí lười hơn thì có thể nhờ nó làm hộ vì Canva đã tích hợp cả ChatGPT rồi.
Âm thành là video thì càng nhiều khi có những công cụ AI cực kỳ đắc lực như NaturalSpeech, Evelenlabs, Murf AI, Magisto… Thậm chí một cái tên kỳ cựu là Adobe Premiere Pro cũng dấn thân vào lĩnh vực này khi tích hợp trí tuệ nhân tạo AI vào danh sách các tính năng của nó. Nổi bật nhất chính là tính năng “tự động điều chỉnh lại khung hình” giúp tối ưu hóa video cho các nền tảng mạng xã hội khác nhau như Facebook, YouTube, Instagram hoặc Twitter.
 |
Chúng ta có thể “lười” nhờ AI thì sếp của chúng ta cũng có thể suy nghĩ như vậy và tại sao phải trả lương cho nhiều nhân sự để làm một công việc mà AI có làm. Cách tốt nhất cho bộ máy vận hành trong thời buổi kinh tế khó khăn là cứ đăng ký gói premium các công cụ AI sau đó thuê một vài nhân sự có kinh nghiệm sử dụng chúng là xong. Thế là con thuyền sa thải và thất nghiệp khiến chúng ta chao đảo lại càng thêm ọp ẹp trước những con sóng dữ dội mang tên AI ập tới.
Ngành game nên thấy sợ hay đếm ngược đã bắt đầu?
Ở mảng game câu chuyện lại khác một chút khi trend game lúc nào cũng hot và không bao giờ có xu hướng giảm sút. Chẳng thế mà những ca sĩ nổi tiếng như Mỹ Tâm, Bích Phương, Khởi My lẫn các thánh drama trên mạng như Hiền Hồ, Big Pilot Daddy… đều không ngần ngại khoe thú vui giải trí này của mình trước bàn dân thiên hạ.
Nhưng đó không phải là lý do để người ta được phép chủ quan. Game cơ bản là gì? Là kịch bản, hình ảnh, âm thanh và những dòng mã code được người ta lập trình lại để cho ra một thứ mà khán giả có thể thưởng thức và trải nghiệm. Như đã nói ở trên, văn có ChatGPT, hình có Stable Diffusion, âm có NaturalSpeech và video có Adobe Premiere Pro và dĩ nhiên các đoạn mã code để tạo ra game cũng có thể được viết bằng những công cụ AI tương ứng.
Có thể câu chuyện nó không tới mức rầm rộ như các lĩnh vực khác nhưng cũng có khá nhiều trường hợp điển hình khi các nhà phát triển có mong muốn hoặc đã bắt tay vào sử dụng AI để làm game. Ở mức độ nhẹ nhàng mọi người cùng hoan hỉ, chủ tịch Takashi Kiryu của Square Enix, trong lá thư chúc mừng năm mới đã tiết lộ rằng họ có kế hoạch áp dụng AI và các công nghệ tiên tiến khác để tạo ra các dạng nội dung mới vào năm 2024.
 |
Cha đẻ của Genshin Impact, công ty miHoYo thì dứt khoát hơn khi tuyên bố đã bắt đầu sử dụng công nghệ AI để giúp phát triển một số tính năng trong game Honkai Star Rail. Dù đơn vị này đã cố tình nói giảm nói tránh khi chèn thêm câu AI được sử dụng như một công cụ hỗ trợ trong công việc làm game, không được sử dụng để thực hiện tất cả các chức năng thay cho con người dưới bất kỳ hình thức nào. Nhưng bạn có chắc câu chuyện ở phía sau sẽ đơn giản như vậy?
Nhiều công ty game khác ít tiếng tăm hơn cũng đang bị cáo buộc sử dụng AI trong nhiều công đoạn sản xuất và loại bỏ sự có mặt của con người nhằm tối ưu chi phí sản xuất để thu về lợi nhuận lớn nhất. Có thể nói nếu series phim Terminator cứ lặp đi lặp lại về mệnh đề Judgement Day (Ngày phán xét) khi toàn bộ nhân loại phải đối mặt với sự diệt chủng do AI gây ra thì ngành game hiện tại cũng đang đối mặt với nỗi lo tương tự khi viễn cảnh chúng ta bị trí tuệ nhân tạo thay thế đã đến rất gần.
 |
Thật may khi John Connor phải vất vả để ngăn chặn Skynet hủy diệt nhân loại thì công việc của chúng ta có phần đơn giản hơn. Đó là làm thế nào để học hỏi, thích nghi, vận dụng và bắt AI phục vụ cho công việc của bản thân. Nhân sự chuyên làm những công việc lặp lại không sớm thì muộn sẽ bị trí tuệ nhân tạo đào thải nhưng nếu luôn luôn cập nhật và nắm vững xu hướng mới, chúng ta sẽ không bao giờ bị lạc hậu.
Nói nghe thì có vẻ đơn giản nhưng liệu bản thân của mỗi chúng ta có chịu buông bỏ thành kiến, cố chấp và tư duy cũ kỹ để tiếp thu và nâng cấp bản thân cho phù hợp với thời đại hay không mới là quan trọng.
Tôi nghĩ mình có thể làm được, còn bạn thì sao?
CÙNG CHUYÊN MỤC
